Jak opóźnić rozwój zaćmy?

Według najświeższych danych Międzynarodowej Organizacji Zdrowia WHO, zaćma może być odpowiedzialna za nawet połowę przypadków utraty wzroku na świecie. Dane te mogą być zatrważające, biorąc pod uwagę jak wiele osób cierpi dziś na początkowe lub bardziej rozwinięte stadium zaćmy. I choć w dalszym ciągu największy odsetek choroby stanowią przypadki tzw. zaćmy starczej, spowodowanej naturalnym starzeniem się oka i ogólnym pogorszeniem się stanu zdrowia organizmu, wiele wskazuje na to że tryb życia oraz inne, niepowiązane bezpośrednio ze wzrokiem choroby mogą przyczynić się w dużej mierze do przyspieszenia rozwoju zaćmy.

Co więc tak naprawdę powoduje pojawienie się katarakty i czy można się przed nią uchronić?

zacma 2018

Jakie czynniki wpływają na rozwój zaćmy?

Zaćma kojarzona jest dziś przede wszystkim z odmianą starczą, której wynikiem jest spadek naturalnej elastyczności soczewki oka i związane z nim mętnienie soczewki. Przypadek ten jest obecnie najczęstszym wariantem choroby, choć samo jego wystąpienie nie musi być związane wyłącznie ze starzeniem się organizmu. Nie każda osoba po 60 roku życia zachoruje na zaćmę, dlatego też naukowcy od lat próbują odnaleźć czynniki decydujące o rozwoju choroby. Dieta uboga w witaminy i antyoksydanty, palenie papierosów oraz nadmierna ekspozycja oczu na słońce i promieniowanie UV to zdecydowanie grupa czynników sprzyjających rozwojowi choroby także u osób młodszych, które już po 40 roku życia mogą dostrzegać pierwsze zmiany w ostrości i jakości wzroku.

Kolejną grupą czynników mających wpływ na pojawienie się zaćmy są powikłania chorobowe. Osoby cierpiące na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, stosujące leki na bazie kortykosterydów, a także osoby z jaskrą, zwyrodnieniem plamki żółtej, po przebytych urazach oka, stanach zapalnych czy cierpiące na odwarstwienie siatkówki znajdują się w bezpośredniej grupie ryzyka zachorowania na zaćmę. W ich przypadku trudno mówić oczywiście o zmianie stylu życia czy ćwiczeniach oczu w celu uniknięcia zaćmy, choć oczywiście utrzymywanie stanu zdrowia pod kontrolą lekarzy może w znaczący sposób spowolnić jej rozwój.

Dwa ostatnie warianty zaćmy, o których mówi się zdecydowanie najrzadziej to zaćma wrodzona oraz zaćma wtórna. Na tę pierwszą cierpią dzieci, których matka doświadczyła podczas ciąży różnych komplikacji, przyjmowała nieodpowiednie leki (w tym na bazie wspomnianych już sterydów) bądź też przeszła chorobę wirusową. Zaćma wtórna to natomiast przypadek pojawienia się katarakty w wyniku przeprowadzonej na oku operacji zaćmy. Najlepszym sposobem na jej uniknięcie jest stosowanie się do zaleceń, jakie lekarz przekazuje pacjentowi po operacji i regularne kontrolowanie stanu wzroku nawet po całkowitym zagojeniu się oka. Zdaniem specjalistów z OneDayClinic, czeskiej kliniki zajmującej się na co dzień operowaniem zaćmy, „nieprzestrzeganie zasad pooperacyjnych, nadmierny wysiłek i zbyt wczesny powrót do codziennych aktywności fizycznych są najczęstszym powodem pojawienia się komplikacji w zoperowanym oku”.

Jak ochronić się przed rozwojem zaćmy

Zapobieganie zaćmie to jedno z częściej zadawanych przez pacjentów pytań i doskonale je rozumiemy – ci, którzy przeszli już operację na jedno oko lub znają przypadki pojawienia się zaćmy w swojej rodzinie chcą uniknąć choroby za wszelką cenę. Sprawa nie jest prosta, bo jak doskonale dziś wiadomo, jedynym skutecznym sposobem leczenia zaćmy jest operacyjne usunięcie soczewki i zastąpienie jej soczewką sztuczną *1. Co jednak z punktu widzenia osób zdrowych istotne, wiele działań podejmowanych na przestrzeni całego życia, nawyków żywieniowych, uzależnień czy sposobów ochrony oczu może znacząco opóźnić pojawienie się zaćmy na oku. Co więc należy robić, by choć częściowo ustrzec się przed kataraktą?

Jednym z pierwszych zaleceń wszystkich lekarzy i okulistów jest stosowanie okularów przeciwsłonecznych z filtrem. Klasyczne ciemne okulary dostępne na bazarach czy w supermarketach mogą nie zapewniać oku odpowiedniej ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym i światłem niebieskim, a to one charakteryzują się najbardziej destrukcyjnym wpływem na stan gałki ocznej. Mrużenie oczu na słońcu nie wchodzi w grę – osłanianie oczu okularami i czapką z daszkiem jak najbardziej. *2 Kolejnym zaleceniem dla osób chcących opóźnić pojawienie się zaćmy lub całkowicie jej uniknąć jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Choć wydaje się to oczywiste, dostarczanie organizmowi odpowiednich składników odżywczych poprzez dietę opóźnia jego starzenie się, a co za tym idzie, może powstrzymać też przedwczesny rozwój zaćmy. Włączenie do codziennych posiłków witamin i minerałów niezbędnych dla prawidłowego zdrowia oczu jest tu jak najbardziej wskazane – obiady warto uzupełniać o zielone warzywa liściaste oraz owoce bogate w antyoksydanty. Ostatnim, choć nie mniej istotnym zaleceniem pozwalającym opóźnić rozwój zaćmy jest unikanie używek. Intensywne palenie papierosów jest niestety dużym problemem w kontekście zdrowia oczu i całego organizmu, a ci którzy kontynuują je przez co najmniej kilka lat zwiększają ryzyko zachorowania na zaćmę o kilkadziesiąt procent w stosunku do osób niepalących.

*1 https://www.who.int/blindness/causes/priority/en/index1.htm

*2 https://nei.nih.gov/health/cataract/cataract_facts