W tym roku na przysłowiowe „trzynastki”, „czternastki” oraz waloryzację emerytur polski Rząd wydał 43 mld zł. *1 Rządzący zapowiedzieli, że w 2023 roku również wypłacą emerytom trzynastki, ale również czternastki. Co prawda ostatecznego kształtu ustawy jeszcze nie ma, ale jak mówiła niedawno minister rodziny i polityki społecznej, czternastki będą na poziomie minimalnej emerytury. *2
Rząd zapowiedział również wysoką waloryzację rent i emerytur, która będzie plasowała się na poziomie kilkunastu procent. Celem jest wsparcie finansowe seniorów i zabezpieczenie ich domowych budżetów przed szalejącą inflacją. Czy to wystarczy?
W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, który pojawił się na początku października widać, że Rząd planuje wsparcie finansowe seniorów na kilku płaszczyznach. Najniższe świadczenia mają wzrosnąć do 1588,44 zł (w przypadku najniższej emerytury, rent rodzinnych i socjalnych oraz renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy) oraz do 1191,33 zł (w przypadku najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy). *3 Rządzący planują również – jak co roku w marcu – waloryzację emerytur i rent. Wskaźnik waloryzacji będzie znany dopiero pod koniec roku, ale mówi się o kilkunastu procentach. Waloryzacja obejmująca świadczenia emerytalne ma być
kwotowo-procentowa, a to oznacza gwarancję minimalnej podwyżki. Na razie plasuje się ona na poziomie 250 zł. Czy powyższe działania faktycznie wesprą seniorów? Czy pomogą im w walce z szalejącą inflacją, która we wrześniu przekroczyła 17 proc. a pod koniec roku może być jeszcze wyższa?
– Każde wsparcie finansowe dla seniorów jest na wagę złota, zwłaszcza gdy inflacja jest wysoka, dostęp do służby zdrowia utrudniony, a budżety osób starszych są w znacznym stopniu obciążone wydatkami na leczenie, leki oraz utrzymaniem i ogrzaniem starych, często niezmodernizowanych nieruchomości – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM. – Trzeba jednak pamiętać, że finansowe wsparcie emerytów powinno być stałe i długofalowe, takie jak chociażby renta dożywotnia, czyli dodatkowe świadczenia pieniężne otrzymywane miesiąc w miesiąc. Pojedyncze „zastrzyki gotówki” niewiele zmieniają, zwłaszcza że emeryci są jedną z najbardziej zadłużonych grup społecznych i nie mają również wielu oszczędności – dodaje Robert Majkowski.
W ciężkich czasach Polacy musieli sięgnąć do sakwy
Z badania Quality Watch przeprowadzonego na zlecenie Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor wynika, że w ciągu ostatnich sześciu miesięcy połowa Polaków musiała sięgnąć po swoje oszczędności, by sfinansować bieżące potrzeby. *4 Rodacy korzystali z poduszki finansowej, by kupić paliwo (tak odpowiedziało 15 proc. ankietowanych), produkty spożywcze (14 proc.), czy opał (13 proc.). Zaskórniaki przydawały się też na uregulowanie podstawowych opłat takich jak prąd, woda, gaz, czynsz (14 proc.), zakup odzieży (10 proc.), leków (10 proc.), czy korzystanie z usług medycznych (9 proc.). Okazuje się, że oszczędności w wysokości co najmniej trzech miesięcznych wynagrodzeń posiada tylko połowa Polaków (51 proc.). *5 Reszta rodaków żyje zatem bez oszczędności i bez możliwości podratowania domowego budżetu ze zgromadzonych pieniędzy.
– Grupą społeczną, która nie ma zbyt wielu oszczędności są seniorzy. Nawet jeżeli odłożyli jakiekolwiek pieniądze, to niskie świadczenia emerytalne, stanowiące zazwyczaj 1/3 ich poprzednich dochodów, spowodowały że musieli korzystać na bieżąco z poduszki finansowej, mimo znacznego obniżenia standardów życia względem tego sprzed emerytury. To właśnie dlatego osoby starsze są coraz bardziej zadłużone i nie mogą poradzić sobie ze zobowiązaniami finansowymi. Ponad 60 proc. emerytów, którzy decydują się na rentę dożywotnią podpisuje umowę z powodu zadłużenia, które chce uregulować – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM. Na dodatek dla większości emerytów (85 proc.) jedynym źródłem przychodu wciąż są świadczenia emerytalne otrzymywane z państwowej kasy. Co dziesiąty emeryt pracuje (10,9 proc.) i w ten sposób zwiększa swoje dochody, nieco ponad 8 proc. żyje z renty. Dożywocie jest źródłem dochodu zaledwie dla 0,3 proc. osób starszych. *6
Połowa Polaków nie ma poduszki finansowej
Połowa Polaków żyje bez oszczedności, choć w pandemii – gdy dobrze było mieć poduszkę finansową i z niej korzystać – wielu rodaków zmieniło podejście do odkładania pieniędzy na czarną godzinę. Mimo chęci do oszczędzania wciąż podkreślają, że ciężko im odłożyć pieniądze, zwłaszcza gdy mają dzieci na utrzymaniu a raty kredytów rosną. Jak wskazuje badanie BIG InfoMonitor pt. „Stosunek Polaków do oszczędzania w czasach drożyzny” bardziej regularnie zaczęło oszczędzać 16 proc. rodaków, ale
33 proc. robi to rzadziej niż jeszcze przed sześcioma miesiącami. Oszczędności stanowią dla ankietowanych przede wszystkim zabezpieczenie na wypadek niespodziewanych wydatków (47 proc.), utraty źródła utrzymania (31 proc.), czy też pandemii (23 proc.). Co piąty Polak oszczędza na wypoczynek (20 proc.), spełnianie marzeń (13 proc.). Na emeryturę odkłada 13 proc. ankietowanych. *7
– Niedawno trafiłem na ciekawe badanie przeprowadzone wśród trzydziesto i czterdziestolatków przez platformę MAM. Okazało się, że 78 proc. młodych ankietowanych deklarowało próbę odkładania pieniędzy, ale tylko 33 proc. faktycznie robiło to co miesiąc. Wśród celów, na które oszczędzali ludzie w wieku produkcyjnym był przede wszystkim zakup lub remont mieszkania, zakup samochodu oraz wakacje. To pokazuje jak rzadko myślimy o emeryturze, jak rzadko ją planujemy z wyprzedzeniem. Nie mówię tu tylko o oszczędnościach, ale również o planowaniu emerytury pod kątem różnych źródeł finansowania, które będą zasilać w przyszłości nasz domowy budżet, a nie opierać go jedynie na świadczeniach państwowych, ewentualnie trzynastkach lub czternastkach „wpadających” co jakiś czas. To zdecydowanie za mało – podsumowuje Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.
*1 https://tvn24.pl/biznes/z-kraju/14-emerytura-2023-marlena-malag-o-wyplacie-swiadczenia-6169900
*2 Tamże.
*3 https://tvn24.pl/biznes/dla-seniora/emerytury-i-renty-2023-waloryzacja-rzecznik-rzadu-piotr-mueller-komentuje-6167793
*4 Badanie „Stosunek Polaków do oszczędzania w czasach drożyzny” wykonane przez Quality Watch i zrealizowane w dn. 9-12 września 2022 metodą CAWI (komputerowo wspomagany wywiad internetowy) wśród Polaków w wieku 18+. Próba: 1077.
*5 Tamże.
*6 Raport PolSenior2. Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem. Gdański Uniwersytet Medyczny, 2021 r.
*7 Badanie „Stosunek Polaków do oszczędzania w czasach drożyzny” wykonane przez Quality Watch i zrealizowane w dn. 9-12 września 2022 metodą CAWI (komputerowo wspomagany wywiad internetowy) wśród Polaków w wieku 18+. Próba: 1077.