Otyłość to stan organizmu wynikający z nadmiaru tkanki tłuszczowej, który nie jest jedynie problemem estetycznym. Może nieść dużo poważnych konsekwencji zdrowotnych takich jak nadciśnienie tętnicze, podwyższony poziom cholesterolu czy cukrzyca. Mgr Ewa Gajko, dietetyk z Centrum Leczenia Otyłości Grupa Medyczna tłumaczy, że żeby skutecznie leczyć otyłość, kluczowe jest ustalenie jej przyczyny, która bardzo często tkwi w nieprawidłowych nawykach żywieniowych.
Następnie oprócz wprowadzenia odpowiedniej diety i innych środków terapeutycznych, należy równolegle zmienić podejście do jedzenia.
Aby skutecznie wyleczyć otyłość, w pierwszym kroku trzeba bardzo dokładnie zdiagnozować cierpiącą na nią osobę – zarówno pod kątem medycznym, jak i psychologicznym. Sama zmiana diety może dawać krótkotrwałe efekty lub nie dawać ich wcale, jeśli problem leży w innych zaburzeniach. – Ważne jest, aby spojrzeć na pacjenta holistycznie. Pomóc mu schudnąć, ale również zidentyfikować przyczyny otyłości – tak, aby zminimalizować ryzyko ponownego wzrostu masy ciała. Często należy również obrać ścieżkę, która pozwoli wyleczyć powstałe w wyniku nadmiaru tkanki tłuszczowej powikłania. A tych, jak wiemy, może być wiele. Tylko taka całościowa, często interdycyplinarna opieka różnych specjalistów przynosi trwałe.
Skąd bierze się problem?
Otyłość może mieć różne podłoża. Metabolizm programuje już to, w jaki sposób matka żywiła się w ciąży, czy miała cukrzycę lub też jaka była masa urodzeniowa dziecka. Nabywane w ciągu życia zaburzenia hormonalne, insulinooporność, cukrzyca czy SIBO to inne czynniki, które według specjalistów również łączą się z nadwagą. – Problem może wynikać z nieprawidłowych stanów metabolicznych organizmu, dlatego każdy otyły pacjent jest zawsze przez nas szczegółowo diagnozowany. Najczęściej jednak nadwaga oraz otyłość są skutkiem regularnego przyjmowania większej ilości kalorii, niż jest nam potrzebna – wyjaśnia specjalistka.
Zmiana złych nawyków żywieniowych
Przyczyną otyłości są więc najczęściej złe nawyki żywieniowe. Pierwsze z nich kształtują się już w dzieciństwie. Z przyzwyczajenia jemy niezdrowe produkty i zbyt kaloryczne posiłki, o złych porach, nieadekwatnie do ilości aktywności fizycznej i trybu życia. Do tego dochodzi aspekt psychologiczny, gdy sięgamy po coś do zjedzenia nie dlatego, że jesteśmy głodni, ale aby zaspokoić inny deficyt. – To również może wynikać ze schematów nabytych w przeszłości. Wiele osób otyłych już od najmłodszych lat było nagradzanych i pocieszanych za pomocą jedzenia. W dorosłym życiu powtarzają te zachowania, nie znając lepszego sposobu na regulację swoich emocji i odreagowywanie stresu – tłumaczy ekspertka CLO.
Na podstawie szczegółowego wywiadu dobry dietetyk powinien więc ustalić, nie tylko co i ile dana osoba je, ale również, dlaczego i w jakich sytuacjach zdarza jej się pochłaniać nadmierną ilość pokarmu. Pomocna może się więc okazać wiedza z zakresu psychodietetyki. W tym aspekcie bardzo ważna jest rola takich miejsc jak nasze. Szkodzące schematy postępowania są często nieuświadomione lub pacjenci nie wiedzą, jak sobie z nimi radzić. My edukujemy każdą osobę, zwracając uwagę na nawyki i ucząc ją, jak je zmieniać. Pokazujemy, jak zapanować nad swoim zachowaniem. Tłumaczymy skąd się bierze chęć podjadania itp. Kontroli nad tym można się nauczyć. I powiedziałabym, że jest to konieczność, inaczej odchudzanie może szybko pójść na marne.
Właściwa dieta
W leczeniu otyłości niezbędna jest gruntowna modyfikacja jadłospisu. Najczęściej dietetycy, z których pomocy można skorzystać, układają zindywidualizowany plan żywieniowy, uwzględniający produkty i dania, które pacjent lubi. Dzięki temu dieta staje się przyjemna.
Aby działała na dłużej, nie wystarczy, że pacjent korzysta z kilku gotowych przepisów. Musi również nauczyć się komponować samemu zdrowe, odpowiednie dla niego posiłki. Takie żywienie należy wyćwiczyć, aby weszło w nawyk.
Ważne jest również, żeby dietę redukcyjną odpowiednio zmodyfikować, dostosowując ją do potrzeb zdrowotnych, jeśli u pacjenta występują dodatkowe problemy na przykład z insuliną, cholesterolem, kwasem moczowym, niedoborem pewnych składników lub jelitami. Dlatego też tak ważne jest wykonanie na początku szczegółowych badań.
Leki i operacje bariatryczne
Osoby chorujące na otyłość bardzo często są zmęczone całym procesem chudnięcia. Ważne jest, aby były świadome, że możliwe jest korzystanie z nowoczesnych leków lub operacji zmniejszenia żołądka.
Pacjenci o bardzo dużej otyłości, wręcz zagrażającej życiu, są przez nas informowani o możliwości farmakologicznego wsparcia leczenia – mówi dietetyk Centrum Leczenia Otyłości Grupa Medyczna. – Najczęściej stosowany lek, dostępny i zarejestrowany do obrotu w Polsce, powoduje znaczne zmniejszenie odczuwania głodu. W efekcie pacjent zjada mniej kalorii, a reszta zapotrzebowania energetycznego organizmu uzupełniana jest z tkanki tłuszczowej. Skuteczność leczenia farmakologicznego różni się jednak w zależności od osoby.
Tak jak w przypadku samej diety, tak i tutaj ważne jest równoległe wypracowanie zmiany nawyków żywieniowych, co po odstawieniu farmakoterapii pozwoli uniknąć efektu jojo. Podobnie jest z operacjami zmniejszania żołądka i innymi metodami bariatrycznymi. Zabiegi z reguły przynoszą szybkie i spektakularne efekty w postaci redukcji masy ciała, ale aby uzyskany rezultat utrzymał się na stałe, po operacji trzeba pracować nad odpowiednim podejściem do odżywiania.
Dlaczego warto skorzystać z profesjonalnej pomocy?
Nadmiar tkanki tłuszczowej może oznaczać wiele negatywnych zmian w funkcjonowaniu organizmu. Sam w sobie wpływa na poziom odczuwanego apetytu. Dlatego osoby z nadwagą bardzo często wpadają w „błędne koło”. Jedzą, jednocześnie nie odczuwając sytości po posiłku. Decydują się na dalsze jedzenie, przez co tkanki tłuszczowej wciąż przybywa. Wyjście z tej fizjologicznej pułapki bez profesjonalnej pomocy jest bardzo trudne.
Rzadko mówi się o społecznych i psychologicznych skutkach otyłości. Wiele osób na nią cierpiących zmaga się z niską samooceną. Często spotykają się one z odrzuceniem ze strony otoczenia, nie mogą znaleźć pracy lub partnera, co może przyczynić się do obniżenia nastroju. Rozwijające się schorzenia współwystępujące i coraz większy brak sprawności mogą stopniowo uniemożliwiać wykonywanie podstawowych czynności dnia codziennego, a tym bardziej samodzielnego radzenia sobie z odchudzaniem.
Dlatego w przypadku chorych na otyłość niezwykle ważne jest wsparcie specjalisty lub wręcz zespołu ekspertów. Pomogą oni w ustaleniu rzeczywistej przyczyny nadmiaru kilogramów, a następnie w podjęciu walki z problemem, który bardzo często może tkwić w głowie samego pacjenta.
Podstawą opieki dietetycznej nad osobą otyłą są regularne spotkania kontrolne. Początkowo odbywają się raz na dwa tygodnie, później mogą być rzadsze. W trakcie wizyt pacjent na bieżąco opowiada o swoich postępach, jak i trudnościach związanych z leczeniem. – Pracujemy nad tym co sprawia pacjentowi największą trudność. Pokazujemy pacjentowi odpowiednie ćwiczenia z zakresu psychodietetyki i coachingu, które pomogą mu radzić sobie z problemami podczas zmiany nawyków żywieniowych. Zwiększają one motywację do odchudzania, jednocześnie pozwalając na odzyskanie poczucia kontroli nad spożywanym jedzeniem.
Dzięki właściwej opiece dietetycznej, leczone osoby tracą zazwyczaj od 2 do 4 kilogramów miesięcznie, w zależności od tego jaki jest wyjściowy poziom tkanki tłuszczowej. W przypadku otyłości olbrzymiej, gdy masa ciała sięga nawet ponad 180 kg, proces odbywa się jeszcze szybciej. Terapia trwa do momentu, w którym poziom tkanki tłuszczowej w ciele osiąga pożądaną wartość, a pacjent uzyska kontrolę nad zachowaniami, które doprowadziły do wzrostu masy ciała. Równie ważne jest jednak, aby nie powróciła, dlatego tak istotne jest mądre podejście do odchudzania.