Polska jest jednym z najszybciej starzejących się krajów europejskich. Dane zaprezentowane przez GUS wskazują, że do 2020 roku osoby w wieku 65+ będą stanowiły 18,9 proc. naszego społeczeństwa, a do 2050 roku wskaźnik ten podniesie się do blisko 33 proc. Seniorzy to jednocześnie jedna z grup najbardziej narażonych na problem wykluczenia społecznego. Do jego rozwiązania mogą przyczynić się programy rządowe i lokalne, ale też innowacje technologiczne.

Na terenie Unii Europejskiej różnymi formami wykluczenia społecznego zagrożonych jest ok. 120 mln osób. Dotyka ono głównie osoby w podeszłym wieku, a wśród jego głównych przyczyn można wymienić brak aktywności zawodowej, niskie dochody czy w końcu brak kompetencji cyfrowych, co skutkuje tzw. wykluczeniem cyfrowym.

Według raportu TNS tym szczególnym rodzajem wykluczenia zagrożone jest ponad 35 proc. Polaków, głównie osoby starsze *1. Polscy seniorzy w porównaniu do ich zagranicznych kolegów o wiele słabiej radzą sobie z nowościami technologicznymi. Bardzo dobrze widać to na przykładzie raportu CBOS dotyczącego korzystania z Internetu, w którym przedstawiono, w jakim stopniu poszczególne grupy wiekowe korzystają z mediów społecznościowych.

Według tych danych, z mediów społecznościowych korzystało wtedy 92 proc. osób w wieku 18-24 lat. Dla przedziału wiekowego 65+ wartość ta wynosiła jedynie 21 proc *2. Dlatego też wykluczenie społeczne i cyfrowe w naszym kraju to w ostatnim czasie coraz istotniejsze tematy. Taki stan rzeczy wpływa negatywnie na samopoczucie osób starszych oraz ich relacje rodzinnie, ponieważ coraz trudniej jest im nawiązać kontakt np. z wnukami. Często zdarza się także, że seniorzy mają problem ze zrozumieniem własnych dzieci, co jest efektem rosnącej przepaści pokoleniowej. W efekcie osoby starsze „zamykają się” we własnym świecie, na czym cierpią ich funkcje psychofizyczne.

Inicjatywy ogólnopolskie i lokalne

W naszym kraju powstaje coraz więcej projektów, które mają na celu aktywizację seniorów. Dostępne są różnorodne programy zarówno rządowe, jak i lokalne. Najważniejszym z nich jest działający od 2015 roku program wieloletni „Senior+”. Ma on na celu zwiększenie aktywnego uczestnictwa seniorów w życiu społecznym. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wspiera finansowo budowę nowych placówek wspomagających osoby starsze. Dodatkowo istniejące placówki mogą starać się o coroczne dofinansowanie z budżetu państwa. Innym rządowym projektem jest rozpisany na lata 2018-2025 program „Dostępność Plus”. Jego celem jest podnoszenie jakości życia osób starszych oraz niepełnosprawnych, a z wartego 23 mld złotych budżetu mogą korzystać m.in. podmioty zajmujące się problemami seniorów.

W Polsce swoją działalność prowadzi również coraz więcej organizacji, których celem statutowym jest wspieranie osób starszych oraz cierpiących na choroby związane z wiekiem. Jedną z nich jest Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera. Dzięki jego działaniom seniorzy otrzymują informacje o źródłach pomocy lekarskiej, porady opiekuńczo-pielęgnacyjne, ale też wsparcie psychiczne. Organizacje tego typu starają się aktywizować seniorów na wszelkich możliwych poziomach m.in. fizycznym, umysłowym czy społecznym. - Osoby cierpiące na demencję, w tym na chorobę Alzheimera często mają zbyt mało aktywności fizycznej. Badania potwierdzają, że prowadzenie zdrowego stylu życia może pomagać zredukować ryzyko demencji w późnym okresie życia. Światowa Organizacja Alzheimera podaje, że jest 5 dróg redukcji ryzyka zachorowania: dbaj o serce, bądź aktywny fizycznie, przestrzegaj zdrowej diety, bądź aktywny umysłowo, bądź aktywny społecznie. Ciągły brak ruchu przyspiesza rozwój choroby i prowadzi do ograniczenia zdolności poznawczych, fizycznych i sensorycznych, dlatego niezwykle ważne dla pacjentów jest zapobieganie objawom znudzenia, zdenerwowania i apatii. Udowodniono, że aktywność fizyczna korzystnie wpływa na samopoczucie chorych – dobrą kondycję fizyczną i psychiczną, a także zdolności poznawcze – komentuje Zbigniew Tomczak, Przewodniczący Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera.

Wsparcie nowych technologii

Wychodząc naprzeciw potrzebom seniorów, powstaje coraz więcej rozwiązań technologicznych tworzonych z myślą o wspieraniu rehabilitacji i rewalidacji osób starszych. Opracowywane także w Polsce urządzenia pomagają dbać o aktywność fizyczną i psychiczną nawet jesienią życia. – Wiek to nie powód, by rezygnować z aktywności i pasji. Nasz mózg do późnych lat zachowuje zdolność zapamiętywania i uczenia się. Ważne, by na każdym etapie życia stymulować go do pracy, podejmując różnorodne aktywności – mówi Maciej Mazurkiewicz, twórca interaktywnej podłogi Magiczny Dywan. Dostępne na rynku rozwiązania wspierają funkcje psychofizyczne osób starszych m.in. stosując specjalnie przygotowane pakiety interaktywnych gier ruchowych czy quizów, które pomagają w pracy z osobami z demencją, a nawet cierpiącym na chorobę Alzheimera.

Niestety w Polsce wsparcie nowych technologii w walce z wykluczeniem społecznym osób starszych dopiero „raczkuje”. – Bazując na naszym doświadczeniu możemy zaryzykować stwierdzenie, że krajami, które mają najnowocześniejsze i najlepiej wyposażone domy opieki dla osób starszych są Holandia, Niemcy, Wielka Brytania oraz Francja. Należy także zauważyć, że stworzony przez nas Magiczny Dywan wraz z pakietami wspierającymi rehabilitację seniorów lepiej sprzedaje się właśnie poza granicami Polski. Eksport naszego urządzenia w zeszłym roku sięgnął blisko 60 proc., a wysyłaliśmy go do ponad 20 krajów świata – komentuje Maciej Mazurkiewicz.

Społeczne wykluczenie osób starszych przestaje być tematem tabu. Na rynku dostępnych jest coraz więcej rozwiązań przeznaczonych do walki z demencją starczą. Dzięki nim seniorzy poprawiają swoją sprawność intelektualną, przez co lepiej funkcjonują w społeczeństwie. Nie oznacza to jednak, że problem zniknął z dnia na dzień. Polska niestety znacząco odstaje w tej kwestii chociażby od Europy Zachodniej. Przed nami zatem długa droga do tego, aby seniorzy nie czuli się wykluczeni społecznie. Dzięki programom rządowym i lokalnym oraz wsparciu technologii mamy szansę w przyszłości dołączyć do państw, w których opieka nad seniorami jest na najwyższym poziomie.

*1 http://www.tnsglobal.pl/archiwumraportow/files/2015/10/Wykluczeni-cyfrowo-komunikat.pdf

*2 CBOS, Korzystanie z Internetu, komunikat z badań, Warszawa 2015