82%* seniorów w Polsce uważa samotność za jedną z głównych przyczyn złego stanu psychicznego. Mimo że osoby starsze mają dużo wolnego czasu na emeryturze, często czują się opuszczone i niepotrzebne. Co więcej, troska o dorosłe dzieci i próby zachowania pozornej samodzielności mogą prowadzić do pogorszenia relacji rodzinnych oraz ukrycia problemów zdrowotnych.
Samotność seniorów: paradoks wolnego czasu
Choć na pierwszy rzut oka wydaje się, że starsze osoby powinny być otoczone szerokim kręgiem znajomych, bo przecież budowali sieć towarzyską całe życie, to rzeczywistość często jest inna. Jak wyjaśnia Małgorzata Czyżewska-Kleczkowska, kierownik Zespołu Psychologów, Psychoterapeutów i Terapeutów w Poradni Zdrowia Psychicznego Harmonia Grupy LUX MED, samotność nie wynika z braku kontaktów społecznych, ale z głębszego poczucia bycia niepotrzebnym. - Wpływ na samotność ma mieszkanie w pojedynkę, np. po śmierci współmałżonka, utrata przyjaciół, a tym samym możliwości satysfakcjonujących relacji społecznych, brak możliwości codziennej rozmowy z bliskimi. Starsze osoby często także czują się nikomu niepotrzebne, nie widzą zainteresowania sobą i tym co przeżywają, ze strony dzieci lub wnuków. Nie mają odwagi, aby wychodzić w pojedynkę do miejsc rozrywki czy kawiarni – mówi ekspertka.
Starsze osoby coraz częściej żyją w odosobnieniu, co związane jest m.in. z utratą bliskich, ograniczeniem codziennych relacji oraz brakiem codziennej rozmowy z drugim człowiekiem. Co ciekawe, według raportu „Dobrostan psychiczny a wybrana oferta miast” przygotowanego przez Kantar Polska na zlecenie Grupy LUX MED blisko połowa, bo 49% seniorów uważa, że miasta mogłyby wspierać starsze osoby poprzez różnorodne inicjatywy, takie jak zajęcia sportowe czy warsztaty, co pokazuje, jak bardzo potrzebują wsparcia społecznego.
Pozorna samodzielność a rzeczywista samotność
Jednym z kluczowych czynników, które mogą prowadzić do samotności seniorów, jest pozorna samodzielność. Jak tłumaczy Małgorzata Czyżewska-Kleczkowska, starsze osoby często starają się zachować poczucie dumy i sprawczości, nie przyznając się do pogarszającego się stanu zdrowia. -Osobie, która całe dorosłe życie była samodzielna, trudno jest się przyznać do niedołężności – zauważa. W rezultacie, seniorzy mogą unikać kontaktu z rodziną, próbując nie obciążać bliskich swoimi problemami.
Taka postawa prowadzi nie tylko do pogorszenia relacji, ale także do większego odizolowania się od społeczeństwa. Seniorzy, zamiast szukać wsparcia, starają się radzić sobie sami, co w dłuższej perspektywie może pogłębiać ich samotność.
Bliscy kluczem do dobrostanu psychicznego seniorów
Jednym z najczęściej poruszanych wątków w raporcie była rola bliskich w zachowaniu zdrowia psychicznego seniorów. W odpowiedzi na pytanie, czy bliscy powinni pomagać w utrzymaniu dobrostanu psychicznego, większość, bo aż 78% seniorów odpowiedziała twierdząco – był to najwyższy wskaźnik wśród wszystkich grup wiekowych odpowiadających na to pytanie. Małgorzata Czyżewska-Kleczkowska również podkreśla znaczenie zaangażowania rodziny: - Angażujmy swoich seniorów – rodziców, dziadków, inne starsze osoby w rodzinie – w nasze życie rodzinne. Stwarzajmy okazje do wspólnego przebywania, rozmowy, słuchania siebie – zachęca.
Jednocześnie raport pokazuje, że seniorzy mają świadomość zagrożeń dla swojego zdrowia psychicznego – podkreśla to odpowiedź na stwierdzenie: „Starsze osoby mają szczególny problem ze zdrowiem psychicznym” – twierdząco odpowiedziało 52% najstarszej grupy ankietowanych. Co na to ekspertka Poradni Zdrowia Psychicznego Harmonia? Małgorzata Kleczkowska-Czyżewska nie pozostawia złudzeń: - Chciałabym, aby oznaczała nic innego, jak tylko to, że starsze osoby interesują się swoim zdrowiem, w tym także zdrowiem psychicznym. Sądzę jednak, że oznacza to, iż nasi seniorzy obawiają się chorób przypisywanych wiekowi, w którym są, m.in. demencji – wyjaśnia.
Czy miasta mogą przeciwdziałać samotności seniorów?
Zwraca się uwagę na potrzebę wsparcia społecznego dla seniorów, m.in. poprzez organizację wydarzeń integracyjnych, grup wsparcia oraz aktywności fizycznych. Miasta mogą odegrać kluczową rolę w przeciwdziałaniu izolacji społecznej, organizując specjalne warsztaty, zajęcia sportowe czy grupy wsparcia. Takie inicjatywy mogą nie tylko poprawić samopoczucie starszych osób, ale również wzmocnić ich poczucie przynależności do społeczności lokalnej.
Samotność seniorów to problem, który, mimo ich pozornej samodzielności, wymaga wsparcia zarówno ze strony bliskich, jak i społeczeństwa. Zachowanie dobrostanu psychicznego w starszym wieku wymaga aktywnej roli rodziny, ale także działań społecznych, które pomogą seniorom wyjść z izolacji.
Raport „Dobrostan psychiczny a wybrana oferta miast” powstał z myślą o lepszym zrozumieniu potrzeb mieszkańców, a jego szczegółowe wyniki zostaną zaprezentowane podczas bloku tematycznego „Ludność i pokolenia” na Kongresie Zdrowe Miasta: Ludzie – Biznes – Środowisko. Premiera raportu odbędzie się 23 września, o godz. 13.00 w Auli Głównej Szkole Głównej Handlowej w Warszawie.
* Dane pochodzą z Raportu Kantar Polska „Świadomość oferty miast w dbaniu o dobrostan psychiczny mieszkańców”, CAWI, N=1000, Rep. próba mieszkańców polskich miast, data realizacji: sierpień 2024