Praca dla opiekunki osób starszych i pomocy domowych w Włoszech – możliwości zatrudnienia, zarobki, prawa i obowiązki cz.I

dr Joanna Plak

 

Szacuje się, że w 2017 roku we Włoszech pracowało około 840 tys. opiekunów i pomocy domowych, z czego 86% stanowiły kobiety. Liczba ta ulegnie zwiększeniu, jeśli weźmiemy pod uwagę, że często jedna osoba pracuje dla 2- 3 rodzin, a część pracowników wykonuje swoją pracę w szarej strefie (mimo sankcji finansowych). Na podstawie kontaktu o pracę zatrudnionych było 45% osób. Średnie zarobki wynosiły 800 Euro miesięcznie, przy średniej liczbie przepracowanych godzin od 25 do 29 w skali tygodnia.

Opiekunowie osób starszych (badanti) oraz personel pomocniczy domowy (colf) to najczęściej osoby pochodzące z Europy Wschodniej (dominują Ukrainki i Rumunki) – 60%, Włosi-24% oraz mieszkańcy Ameryki Południowej i Filipin. Szacuje się, że w 2015 roku na 1000 mieszkańców Włoch przypadało średnio 14,6 badanti, przy czym na północy kraju było to 15-16 badanti na 1000 mieszkańców, w centrum – 21, zaś na południu 9,3. Dostępne są również statystyki obrazujące ile procent populacji seniorów w wieku 75+ zamieszkuje poszczególne regiony Włoch i ile badanti (również w ujęciu procentowym) zamieszkuje poszczególne regiony. Szczegółowe dane znajdują się w poniższej tabeli:

Region	Badanti (% ogółu)	Seniorzy 75+ (% ogółu)
Lombardia	15	16,2
Emilia Romagna	11,6	8,3
Toscana	10,4	7,2
Lazio	9,0	9,1
Piemonte	8,8	8,4
Veneto	8,6	8,0
Sardegna	7,6	2,6
Campania	4,4	7,2
Liguria	3,9	3,6
Marche	3,4	3,0
Puglia	3,0	6,1
Friuli Venezia Giulia	2,9	2,3
Sicilia	2,8	7,5
Umbria	2,3	1,8
Trentino Alto Adige	2,0	1,6
Abruzzo	1,9	2,4
Calabria	1,5	3,1
Basilicata	0,5	1,0
Valle d’Aosta	0,3	0,2
Molise	0,3	0,6

We Włoszech istnieje specjalne świadczenie „indennita di accompagnamento”, z którego można pokryć koszty świadczenia usług przez badanti. W 2018 roku wysokość świadczenia wynosi 516,35 Euro miesięcznie i mogą się o nie ubiegać osoby/opiekunowie osób niesprawnych w 100%, niezdolnych do samodzielnej egzystencji z powodu upośledzenia fizycznego lub umysłowego. Muszą oni być rezydentami we Włoszech. Świadczenie można łączyć z emeryturą lub rentą. Jego wypłata jest zawieszana w momencie, w którym beneficjent podlega hospitalizacji powyżej 29 dni. W 2018 roku ze świadczenia korzystało ponad 2 miliony Włochów.

Problem nielegalnego zatrudnienia badanti we Włoszech jest dosyć rozległy, w związku z tym niektóre regiony stworzyły własne programy mające na celu legalizację zatrudnienia
i podniesienie jakości świadczonych usług. I tak w regionie Emilia Romagna w 2017 roku utworzono Fondo Regionale per la non Autosufficienza (FRNA, fundusz regionalny dla niesamodzielności), dofinansowany ze środków funduszu centralnego; w ramach którego były świadczone usługi zdrowotne i socjalne dla seniorów i ich opiekunów, mające na celu pozostawić sprawnego seniora jak najdłużej w środowisku domowym. Środki z funduszu były przeznaczane na realizację zadań w obszarach takich jak: wsparcie seniora i opiekuna, aktywizacja informacyjna (wydrukowanie broszur tematycznych związanych z opieką nad seniorem np. w zakresie higieny, zasad żywienia, dystrybucja filmów DVD o tematyce opiekuńczej), szkolenie wykwalifikowanych opiekunów (12 godzin nauki w trybie stacjonarnym i 12 godzin w trybie on-line). Podobnie w Toscanii w 2016 roku stworzono projekt „witaj opiekuna” w ramach którego uruchomiono infolinię umożliwiającą uzyskanie informacji o usługach opiekuńczych, w tym zamówienia wykwalifikowanego opiekuna. Rodziny mogły również ubiegać się o bon o wartości 300 Euro umożliwiający skorzystanie z 30 godzin wykwalifikowanej opieki. Program umożliwiał także asymilację opiekunów seniorów z rodzinami.

Zatrudnienie badanti, w tzw. szarej strefie, naraża pracodawcę na sankcje finansowe. Jest również niekorzystane dla samych badanti, którzy zatrudnieni nielegalnie nie mają uprawnień do świadczeń przysługujących pracownikom. Procedury dotyczące legalnego zatrudnienia badanti i colf zostały bardzo uproszczone. I tak, aby zatrudnić obywatela UE i EOG wystarczy zgłosić ten fakt do INPS (odpowiednik ZUS) na 24 godziny przed podjęciem przez niego pracy. Jeśli pracuje powyżej 280 godzin rocznie i zarabia powyżej 2500 EURO pracodawca musi zawrzeć z nim kontrakt w którym zawiera takie informacje jak: data zatrudnienia, rodzaj pracy, czas trwania pracy, czas trwania okresu próbnego, wyznaczenie dnia/dni wolnych od pracy, określenie warunków wyżywienia i zakwaterowania, określenie wynagrodzenia godzinowego. Jeśli pracuje poniżej 280 godzin rocznie i zarabia poniżej 2500 Euro pracodawca może skorzystać ze specjalnej „książeczki rodzinnej” (libretto famigliare), zawierającej bony na zakup usług, takich jak: usługi opiekuńcze, prywatne nauczanie, prace domowe. Można zrealizować 107 kuponów na rok. Koszt książeczki zależy od liczby kuponów. Pojedynczy kupon (voucher) kosztuje 10 Euro, z czego 8 Euro jest przeznaczone na wypłatę.

W przypadku zatrudnienia małoletnich potrzebna jest zgoda rodzica lub opiekuna oraz zaświadczenie o zdolności do wykonywania pracy. W przypadku osób spoza UE/EOG mieszkających we Włoszech – podstawą zatrudnienia jest posiadanie przez nich ważnego pozwolenia na pracę.