Zasady bezpiecznego stosowania leków przez seniorów
dr Joanna Plak
Dużo czyta się i mówi o nadużywaniu leków przez seniorów lub o ich niewłaściwym stosowaniu, skutkującym pojawieniem się kolejnych problemów zdrowotnych; w wielu przypadkach wymagających hospitalizacji. Przykładem takiej dolegliwości jest jatrogenny zespół geriatryczny. Przejawia się on w pojawieniu się nowej choroby będącej następstwem niewłaściwego leczenia, innych, wcześniej zdiagnozowanych schorzeń.
Oznacza to, że u starszych pacjentów, z zespołem jatrogennym, leczy się nie tyle samą chorobę, co niepożądane skutki działania przypisanych na nią leków.
Leczenie osób starszych wymaga bardzo wnikliwej oceny stanu zdrowia pacjenta i dużej ostrożności w zapisywaniu kolejnych leków. Seniorzy cierpią na wiele schorzeń, w związku z czym leczą się u wielu lekarzy, przyjmując dużo preparatów medycznych, często o podobnym działaniu. Dodatkowo ich organizmy nie radzą sobie tak sprawnie z dystrybuowaniem leków oraz ich wydalaniem, co oznacza konieczność starannego dopasowania dawkowania leku do potrzeb konkretnego pacjenta i gotowość na modyfikowanie w przypadku, gdyby zalecone dawki okazały się zbyt słabe lub zbyt silne. Jak zatem można wywnioskować, leczenie osób starszych jest dosyć skomplikowane i wymaga ścisłej współpracy pacjenta z personelem medycznym.
W leczeniu osób starszych dochodzi do licznych nieprawidłowości, do których przyczyniają się zarówno lekarze, jak i pacjenci. Przykładami takich działań są: nadużywanie leków przez pacjenta, nieodpowiednie stosowanie leków (przypisanie nieodpowiedniej dawki przez lekarza lub niestosowanie się do zaleceń odnośnie dawkowania przez pacjenta), zażywanie niepotrzebnego leku (przypisanie pacjentowi kilku leków o podobnym działaniu, mających leczyć różne schorzenia), brak zażywania leków mimo wskazań medycznych (np. na skutek zapominania o konieczności przyjęcia leku lub wskutek niewykupienia go z powodu braku środków), samowolne zaprzestanie leczenia przez pacjenta (np. na skutek braku możliwość dostępu do lekarza; odnotowania poprawy stanu zdrowia).
Jak powinno się zatem leczyć osoby starsze, by było to leczenie skuteczne i jak najmniej obciążające dla pacjenta? W przypadku seniorów należy pamiętać, że przypisanie każdego kolejnego leku powinno być poprzedzone wnikliwym wywiadem i analizą korzyści oraz ryzyk, związanych z jego stosowaniem. Jeśli ryzyka przeważają nad korzyściami; należy pomyśleć o innej metodzie leczenia. W przypadku seniorów głównym celem leczenia jest poprawa w zakresie jakości życia, a nie pełne wyzdrowienie, które czasami jest po prostu nieosiągalne. Przy schorzeniach o podłożu psychicznym, należy rozważyć możliwość zastąpienia leczenia farmakologicznego, terapią. W przypadku pacjentów cierpiących na demencje, czy w dużym stopniu niesamodzielnych, istotne jest zapewnienie im wsparcia osoby, która będzie pilnowała prawidłowego zażywania leków, najlepiej dyspozycyjnego członka rodziny.