Zaburzenia psychiczne u seniorów

dr Joanna Plak

Osoby starsze cierpią na takie same zaburzenia psychiczne jak osoby w innych przedziałach wiekowych. Warty podkreślenia jest jednak fakt, że w ich przypadku przebieg choroby jest cięższy i trudniejszy do leczenia, ze względu na zmiany w organiźmie związane z procesem starzenia oraz przyjmowanie wielu leków na inne schorzenia, utrudniających szybkie postawienie właściwej diagnozy.

Do zaburzeń psychicznych diagnozowanych najczęściej u seniorów, należą: otępienia, zaburzenia świadomości, zaburzenia depresyjne, uzależnienia, bezsenność.

Otępienia u seniorów występują głównie w postaci choroby Alzheimera, Parkinsona, Huntingtona. Są także skutkiem długotrwałego przyjmowania leków lub (rzadziej) nadużywania alkoholu. Mniej często niż w młodszych przedziałach wiekowych są one spowodowane urazami, guzami mózgu oraz infekcjami ośrodkowego układu nerwowego. Oprócz leczenia farmakologicznego, u seniorów wdrażane są działania niefarmakologiczne. Do najbardziej skutecznych należą: trening orientacji w rzeczywistości mający na celu zmniejszenie niepokoju związane z faktem, iż senior gubi się w dotychczas dobrze znanym środowisku; muzykoterapia i arteterapia, neutralizujące zachowania agresywne; terapia aktywnością fizyczną, mająca na celu przedłużenie okresu samodzielnego funkcjonowania oraz terapia walidacyjna, która zapewnia poprawę jakości życia chorego.

Zaburzenia świadomości w podeszłym wieku są spowodowane przez takie czynniki, jak: odwodnienie, niedobór elektrolitów, infekcje, niewydolność kluczowych narządów - wątroby, nerek, unieruchomienie w przewlekłej chorobie, cewnikowanie, niedożywienie, przyjmowanie niektórych leków, urazy głowy. Osoby doświadczające zaburzeń świadomości mogą mieć uporczywe omamy wzrokowe i słuchowe, które nasilają się w porze nocnej. Dodatkowo odczuwają silny niepokój i lęk. Jeżeli zaburzenia zostały wywołane przez leki, ich odstawienie powinno skutkować poprawą zdrowia. W pozostałych sytuacjach zalecone jest obserwowanie chorego i otoczenie go opieką. W ciężkich przypadkach wskazane jest leczenie farmakologiczne.

Depresja u seniorów często występuje wraz z innymi schorzeniami, w tym w szczególności z otępieniami. Mogą ją spowodować również takie czynniki, jak: samotność, przewlekłe choroby, dotkliwy ból, złe warunki socjalne, nadużywanie leków i alkoholu. Leczenie seniorów cierpiących na depresję jest skomplikowane. Chorzy często zaniedbują przyjmowanie leków na inne schorzenia, co prowadzi do znaczącego pogorszenia stanu zdrowia. A nawet jeśli je przyjmują to wysokie stężenie leków w organiźmie może doprowadzić do nieprzewidzianych komplikacji zdrowotnych. W przypadku seniorów wskazane jest rozpoczynanie leczenia od niskich dawek i monitorowania ich wpływu na organizm seniora.

Uzależnienia są najczęściej spowodowane długotrwałym przyjmowaniem leków w szczególności uspokajających i nasennych, jak również przeciwbólowych lub (rzadziej) alkoholu. Jeżeli uzależnienie jest spowodowane zażywaniem leków leczy się je poprzez stopniowe zmniejszanie przyjmowanych dawek. W przypadku uzależnienia od alkoholu wskazana jest terapia.

Bezsenność w podeszłym wieku może byś spowodowana chorobami zaburzającymi cykl dobowy (np. otępienia), przyjmowaniem leków, stylem życia- ucinanie sobie dłuższych drzemek w ciągu dnia i związana z tym trudność w zasypianiu nocą. Leczenie zaczyna się od metod niefarmakologicznych, m.in. poprzez przekazanie wskazówek na temat higieny snu, stosowanie terapii. Leki włącza się w ciężkich przypadkach bezsenności, zaczynając od małych dawek.

Tak jak wspominałam na początku artykułu leczenie zaburzeń psychicznych u seniorów jest procesem skomplikowanym, w którym niebagatelną rolę odgrywają ich opiekunowie, zarówno członkowie rodziny, jak i opiekunowie niespokrewnieni. Osoby te pilnują przyjmowania leków przez podopiecznych i dotrzymują im towarzystwa, chroniąc ich w ten sposób przed samotnością. W leczeniu zaburzeń psychicznych istotna jest również terapia, która może wspomóc leczenie farmakologiczne, a w niektórych, lżejszych przypadkach wręcz je zastąpić.