Opieka domowa nad seniorami we Włoszech – stan obecny i zalecenia po pandemii

dr Joanna Plak

Okres pandemii udowodnił jak ważne jest wzmocnienie opieki domowej nad seniorami i zapewnienie im dostępu do usług zdrowotnych i pielęgnacyjnych, w sytuacji w której możliwość korzystania z opieki medycznej w placówkach zdrowia, jest utrudniona. We Włoszech osoby starsze, pozostające w domu na skutek przewlekłych chorób/długotrwałego unieruchomienia, mogą korzystać z usług świadczonych przez członków rodzin, podmioty prywatne (prywatne opiekunki) oraz podmioty publiczne.

Nieprzypadkowo zostały one wymienione w takiej kolejności, bowiem najbardziej aktywną rolę w świadczeniu usług pielęgnacyjnych w środowisku domowym odgrywają członkowie rodzin i opiekunki (blisko 5 milionów podmiotów), zaś najmniej podmioty publiczne.

Usługi medyczne o charakterze publicznym są świadczone przez lokalne służby medyczne – Azienda Sanitaria Locale (ASL); w formie zintegrowanej opieki domowej- Asistenza Domiciliare Integrata (ADI) oraz w formie usług opieki domowej – Servizi Assistenziali Domiciliari (SAD). Zarówno ADI, jak i SAD to usługi o ograniczonym zakresie zarówno usługowym, jak i czasowym. ADI umożliwia skorzystanie z usług na rzecz seniora w wymiarze 25 godzin rocznie , SAD- średnio 3 razy w tygodniu. Usługi świadczone w ramach SAD mają charakter wspierający seniorów w wykonywaniu codziennych czynności, w tym wsparcia ich mobilności na zewnątrz (poruszanie się poza środowiskiem domowym), odciążają również opiekunów seniorów w opiece nad nimi. Usługi świadczone w ramach ADI mają bardziej złożony charakter i obejmują, nie tylko usługi usprawniające codziennie funkcjonowanie oraz przemieszczanie się, ale także usługi pielęgnacyjne, rehabilitacyjne oraz z zakresu pomocy społecznej , realizowane zgodnie z indywidualnym planem opieki. Są to usługi skierowane w szczególności do osób przewlekle chorych i długotrwale unieruchomionych. W związku z sytuacją pandemiczną wzrosło znaczenie usługi będącej uzupełnieniem ADI i polegającej na świadczeniu usług zaawansowanych, z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu, mających na celu wspomaganie funkcji oddechowych pacjentów przebywających w środowisku domowym – Assistenza Domiciliare Integrata Respiratoria ad alta Intensita (ADirR). Usługi świadczone w ramach ADiR obejmują obsługę specjalistycznego sprzętu (respiratorów, łóżek przeciwodleżynowych, sond do karmienia pozajelitowego), opiekę pielęgniarską (podawanie leków, utrzymanie drożności oddechowej, kontrolę prawidłowości funkcjonowania respiratora, cewnikowanie, żywienie, lewatywy), fizjoterapeutyczną (w zakresie prawidłowego oddychania), usługi medyczne podstawowe i specjalistyczne (pulmonolog), w miarę potrzeby pomoc w transporcie przystosowaną karetką. Do tej pory głównymi odbiorcami takich usług byli pacjenci cierpiący na: stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne oraz dystrofię mięśniową.

Pandemia wykazała, że we Włoszech konieczne jest stworzenie szerokiego modelu wsparcia seniorów w środowiskach domowych, obejmującego nie tylko usługi pielęgniarskie, medyczne i rehabilitacyjne, ale również socjalne, związane z zapewnieniem realizacji codziennych czynności i mające na celu wsparcie opiekunów domowych oraz odciążanie publicznej służby zdrowia. Wzorcowy model, zawierałby następujące komponenty:

• Komponent medyczno- rehabilitacyjny – wizyty lekarskie, usługi pielęgniarskie, rehabilitacja w tym: iniekcje, podawanie leków, pobieranie materiału do badań, obsługa specjalistycznej aparatury i sprzętu.
• Komponent socjalny– wsparcie w utrzymaniu higieny osobistej i ubierania się, wsparcie w pracach domowych, pomoc w przygotowaniu posiłków, ułatwienie mobilności i przemieszczania się poza środowiskiem domowym.
• Komponent dla opiekunów- wsparcie i edukacja opiekunów seniorów w środowiskach rodzinnych, m.in. poprzez kursy, stworzenie punktów regionalnych oferujących kompleksową informację na temat usług świadczonych dla seniorów w poszczególnych regionach i prowincjach.

Taki model wsparcia wymaga połączenia zasobów rodzinnych, rynkowych, publicznych, jak również NGO’s w taki sposób by uzupełniały się wzajemnie, a nie konkurowały ze sobą, tak jak ma to miejsce obecnie.