Różne oblicza przemocy wobec seniorów

dr Joanna Plak

Przemoc wobec seniorów jest zjawiskiem wstydliwym, o którym mówi się niechętnie. Nie można go jednak bagatelizować, ponieważ rokrocznie rośnie liczba ofiar przemocy domowej, które ukończyły 60 rok życia. Czas pandemii i związany z nim lockdown sprzyjają eskalacji tego zjawiska.

Możemy wyróżnić następujące rodzaje przemocy wobec seniorów:

• Fizyczna – polegająca na celowym i świadomym zadawaniu bólu i uszkadzaniu ciała, poprzez: bicie, kopanie, ranienie, popychanie, szturchanie, bicie w twarz, szarpanie za włosy, wykręcanie rąk, w skrajnych przypadkach także przypalanie papierosem.
• Psychiczna – polegająca na celowym i świadomym działaniu na szkodę dobrostanu psychicznego seniora poprzez: grożenie, zastraszanie, obrażanie, wyzywanie, krzyczenie, deprecjonowanie poczucia wartości, wyśmiewanie, czytanie prywatnych wiadomości/korespondencji.
• Seksualna - polegająca na nadużyciach cielesnych wobec seniora, wykraczających poza definicję przemocy fizycznej i dziejących się bez zgody poszkodowanego. Ten rodzaj przemocy jest stosowany w szczególności wobec kobiet.
• Ekonomiczna – polegająca na nadużyciach wobec zasobów materialnych seniora, poprzez: kradzieże, zabieranie własności/zabieranie środków finansowych, sprzedawanie rzeczy bez zezwolenia, zaciąganie kredytów/pożyczek za pośrednictwem seniora, zmuszanie go do spłaty zobowiązań zaciągniętych przez inne osoby, wyłudzenia pieniędzy i kosztowności metodą „na wnuczka”; w konsekwencji prowadzi to do uzależnienia finansowego ofiary od sprawcy.
• Farmakologiczna – polegająca na celowym i świadomym podawaniu leków szkodliwych dla seniora lub w nieodpowiednich dawkach, również wyłudzanie recept.
• Zaniedbanie – polegające na celowym i świadomych zaniechaniu zaspokajania potrzeb seniora, poprzez: głodzenie go, ignorowanie, pozostawianie bez opieki, narażenie na wyziębienie lub przegrzanie, pozbawienie środków do życia, pozbawienie leków, pozbawienie opieki w czasie choroby, uniemożliwienie korzystania z pomieszczeń mieszkalnych.
• Instytucjonalna – jest to rodzaj przemocy stosowany wobec seniorów przebywających w domach pomocy społecznej i podobnych placówkach. Ten rodzaj przemocy może obejmować wszystkie wymienione powyżej.

Sprawcami przemocy są w większości przypadków osoby znane seniorom- współmałżonkowie, członkowie rodzin, opiekunowie. Często są to mężczyźni w średnim wieku, zamieszkujący na stałe z seniorem, uzależnienie od alkoholu, mający problemy natury psychicznej, w tym: skłonności do agresji. Na ataki z ich strony najczęściej są narażone kobiety, osoby z niesprawnościami, przewlekłe chore, leżące lub mające problem ze swobodnym poruszaniem się, jak również cierpiące na zaburzenia pamięci i nastroju i przez to nieodporne na ataki.

Seniorzy, którzy doświadczają przemocy powinni zwrócić się po pomoc. W pierwszej kolejności mogą to być osoby znane seniorowi: członkowie rodziny, sąsiedzi; w dalszej kolejności – pracownik socjalny lub dzielnicowy. Należy podkreślić, że sąsiedzi podejrzewający że senior może być ofiarą przemocy, mają moralny obowiązek zgłoszenia tego odpowiednim organom.