Zasady bezpiecznego przyjmowania leków w podeszłym wieku. Kryteria Beersa. *1
dr Joanna Plak-Warecka
Kryteria Beersa obejmują wykaz leków, których przyjmowanie jest ryzykowne dla osób w wieku 65+. Nie stanowią one ścisłej rekomendacji, ale są istotne dla doboru optymalnej farmakoterapii, pomagając oszacować potencjalne korzyści i szkody oraz wyeliminować leki niebezpieczne lub zbędne w terapii konkretnego pacjenta. Leki zostały podzielone na trzy grupy: I – nie są zalecane dla osób 65+, II – nie powinny być stosowane u pacjentów 65+, jeśli stwierdzono choroby współistniejące (ryzyko interakcji z chorobą/lekami stosowanymi w jej leczeniu); III – powinny być stosowane z dużą dozą ostrożności u pacjentów 65+.
Do I grupy, zaliczane są następujące leki: antyhistaminowe I generacji, takie jak: Clemastinum, hydroksyzyna mająca działanie uspokajające, prometazyna, diphergan stosowany w chorobie lokomocyjnej (powodują przyspieszenie czynności serca, zaburzenia świadomości w kierunku majaczenia, suchość błon śluzowych, zaburzenia pamięci wraz z otępieniem); rozkurczowe - buscopan; przeciwzakaźne – furagina (uszkadza płuca i wątrobę przy długotrwałym stosowaniu); stosowane w leczeniu nadciśnienia – dozox, iporel, dopegyt (mogą powodować bradykardię i niedociśnienie); przeciwdepresyjne i nasenne– doxepin, paraxinor, luminalum, afobam, clonazepam, morfeo (ryzyko niedociśnienia, pogorszenie funkcji poznawczych, ryzyko przedawkowania, ryzyko majaczenia, ryzyko upadków i złamań, ryzyko wypadków samochodowych), niesteroidowe leki przeciwzapalne – dikoflenak, ketoprofen , aspiryna, ibuprofen (powikłania ze strony nerek, układu sercowo-naczyniowego, przewodu pokarmowego w tym krwawienia, ryzyko choroby wrzodowej), stosowane w leczeniu cukrzycy – amaryl, glimepiryd (ryzyko ciężkiej hipoglikemii).
Do grupy II zaliczamy takie leki, jak: noclaud, multaq, werapamil (zwiększają ryzyko śmierci u osób z niewydolnością serca), zolafren, olanzapina, zalasta (zwiększają ryzyko bradykardii i niedociśnienia u osób ze skłonnościami do omdlenia); ranigast, famogast, polsen (pogorszają stan osób ze zdiagnozowanym majaczeniem, zwiększają ryzyko udaru i zgonu osób z demencją); diphergan, prometazyna (mogą nasilać objawy Parkinsona); aspiryna (nasila chorobę wrzodową żołądka); przeciwpadaczkowe, opioidy (mogą powodować omdlenia, upadki u osób, u których wcześniej dochodziło do takich epizodów), niesteroidowe leki przeciwzapalne (zwiększają ryzyko uszkodzenia nerek u osób, u których zdiagnozowano przewlekłą chorobę nerek), estrogeny (nasilają nietrzymanie moczu u kobiet, u których zdiagnozowano ten problem).
Do grupy III zaliczane są następujące leki: aspiryna przyjmowana w prewencji chorób serca (zwiększają ryzyko krwawienia u osób w wieku 70+); pradaxa, xarelto (zwiększają ryzyko krwawienia u osób 75+leczonych na migotanie przedsionków); tramal, tramadol, amizepin, leki moczopędne, amilorid (mogą spowodować hiponatremię – znaczące obniżenie poziomu sodu, w skrajnych przypadkach prowadzące do śmierci), biseptol (stosowany u osób z chorobami nerek może powodować hiperkaliemię – nadmiar potasu we krwi). W przypadku III grupy leków istotne jest oszacowanie czy korzyści z ich przyjmowania przewyższają potencjalne straty/skutki uboczne, które mogą wywołać.
*1 Opracowano na podstawie: „Przegląd kryteriów AGS Beers’a 2019”, P.W.Królik, E. Rudnicka-Drożak