Włoski system emerytalny w świetle nowych regulacji prawnych *1
dr Joanna Plak-Warecka
W 2023 roku Włosi mogą przejść na emeryturę w wieku 67 lat *2, bez względu na płeć, o ile legitymują się minimum 20 - letnim stażem składkowym.
Osoby, które rozpoczęły pracę po 31.12.1995 roku muszą, oprócz spełnienia wymienionych wymogów, uzbierać środki umożliwiające wypłatę świadczenia końcowego w wysokości wynoszącej minimum 1,5 - krotności Assegno Sociale (w 2023 roku jest to 754,91 Euro). W przeciwnym razie, mogą przejść na emeryturę dopiero w wieku 71 lat, o ile legitymują się minimum 5 - letnim okresem opłacania składek „rzeczywistych”(obowiązkowych lub dobrowolnych).
Jednocześnie wielu Włochów korzysta z możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę, co generuje wysokie wydatki dla budżetu. W związku z tym premier Giorgia Meloni zapowiedziała gruntowną reformę systemu emerytalnego, zmierzającą w kierunku utrudnienia dostępności (do) tego rodzaju świadczeń. W niniejszym artykule zostaną omówione zmiany wprowadzone w 2023 roku, jak również przedstawione prognozy dotyczące kierunku dalszych reform.
Opzione Donna – umożliwia przejście na wcześniejszą emeryturę kobietom, które do 31.12.2022 r. spełniły łącznie następujące warunki: ukończyły 60 lat, legitymują się minimum 35-letnim okresem składkowym i jednocześnie należą do jednej z wymienionych kategorii: a). przez minimum 6 miesięcy opiekowały się bliską osobą (pokrewieństwo pierwszego stopnia) ze znaczną niepełnosprawnością lub bliską osobą ze znaczną niepełnosprawnością, o ile opiekujący się nią rodzice/współmałżonek ukończyli 70 lat lub również są niepełnosprawni (pokrewieństwo drugiego stopnia) b). ich zdolność do pracy uległa redukcji na skutek niepełnosprawności wynoszącej minimum 74% c). zostały zwolnione lub są zatrudnione w firmach znajdujących się w kryzysie *3. W ramach Opzione Donna istnieje możliwość jeszcze wcześniejszego przejścia na emeryturę, co jest powiązane z ilością posiadanych dzieci. Wiek 60 lat obowiązuje kobiety bezdzietne, 59 lat – posiadające jedno dziecko, 58 lat - posiadające minimum dwójkę dzieci lub zwolnione/zatrudnione w firmie znajdującej się w kryzysie, bez względu na ilość posiadanych dzieci. Opzione Donna funkcjonuje do końca 2023 r. i istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie będzie jego kontynuacji.
Quota 103 – jest to rozwiązanie, które umożliwia przejście na wcześniejszą emeryturę, po spełnieniu jednocześnie następujących warunków: ukończenie minimum 62 lat i wypracowanie minimum 41 lat stażu składkowego (62+41=103, stąd nazwa świadczenia). Świadczenie nie może być łączone z dochodami z pracy (wyjątkiem jest praca okazjonalna na własny rachunek z zarobkami do 5000 Euro w skali roku), aż do momentu nabycia uprawnienia do „zwykłej” emerytury. Quota 103 może być wypłacana maksymalnie do wysokości stanowiącej 5-krotność minimalnej emerytury (w 2023 roku jest to kwota 2818,7 Euro miesięcznie). Świadczenie ma szansę na kontynuację w kolejnym roku z utrzymaniem minimalnego stażu pracy w wysokości 41 lat. Przy omawianiu Quota 103 należy wspomnieć o Bonusie Maroni, dedykowanym pracownikom uprawnionym do tego świadczenia, którzy decydują się kontynuować zatrudnienie, zamiast korzystać ze wspomnianego rozwiązania. Otrzymają oni pensję powiększoną o wysokość składki na cele emerytalne (9,19%), co ma stanowić zachętę do dłuższej aktywności zawodowej.
Ape Sociale umożliwia pobieranie świadczenia w określonej wysokości (limit górny wynosi 1500 Euro miesięcznie), do momentu uzyskania uprawnień do emerytury. Aby nabyć prawo do Ape Sociale należy spełnić, łącznie, następujące warunki: ukończenie 63 lat i wypracowanie minimum 30-letniego okresu składkowego, jak również należeć do jednej z kategorii: a). bezrobotni z wyczerpanym prawem do zasiłku (utrata pracy wskutek zwolnienia, w tym: grupowego, rozwiązania umowy, zakończenia umowy zawartej na czas określony – po spełnieniu dodatkowych wymogów) b) osoby z ograniczoną zdolnością do pracy na skutek niepełnosprawności wynoszącej minimum 74%, c). osoby, które przez minimum 6 miesięcy opiekują się bliską osobą (pokrewieństwo pierwszego stopnia) ze znaczną niepełnosprawnością lub bliską osobą ze znaczną niepełnosprawnością, o ile opiekujący się nią rodzice/współmałżonek ukończyli 70 lat lub również są niepełnosprawni (pokrewieństwo drugiego stopnia). d). osoby wykonujące (przez minimum 7 z ostatnich 10 lat lub 6 z ostatnich 7 lat) prace zaliczane do ciężkich/obciążonych ryzykiem, jak m.in: wychowawcy w szkołach podstawowych, przedszkolach i żłobkach; wykwalifikowani pracownicy służby zdrowia; osoby świadczące usługi społeczne na rzecz osób z niepełnosprawnościami; rzemieślnicy; rolnicy; osoby pracujące przy wyrabianiu szkła, ceramiki, obróbce metalu i drewna, uzdatnianiu wody, produkcji wyrobów chemicznych; tragarze; niewykwalifikowany personel sprzątający; niewykwalifikowany personel rolniczy/budowalny, górniczy. W przypadku kategorii „d” minimalny staż składkowy wynosi 36 – miesięcy. Ape Sociale prawdopodobnie zostanie utrzymane w 2024 roku. Rozważana jest możliwość poszerzenia go o kolejne kategorie pracowników.
Oprócz wymienionych powyżej rozwiązań, dyskutowane są również następujące propozycje: a). Quota 41 - wcześniejsza emerytura dla wszystkich, po uzyskaniu stażu składkowego w wymiarze 41 lat, bez względu na wiek i bez powiązania z wartością assegno sociale. Ta propozycja oznaczałaby powrót do emerytur stażowych, z których Włosi zrezygnowali ponad dekadę temu b). Opzione Uomo (propozycja rządowa) – umożliwiająca przejście na emeryturę w wieku 64 lat, po przeliczeniu całości według formuły zdefiniowanej składki. Proponowane warianty świadczenia to: emerytura z pułapem wynoszącym 2,8- krotność assegno sociale lub bez limitów, ale po uwzględnieniu 36 – letniego okresu składkowego. Szansa na ich wprowadzenie do systemu emerytalnego jest jednak niewielka.
*1 Źródło: https://www.pensionioggi.it/notizie/previdenza/ecco-i-requisiti-per-andare-in-pensione-nel-2023,
https://www.fiscoetasse.com/approfondimenti/12731-eta-e-requisiti-per-andare-in-pensione-2023.html
https://www.pmi.it/tag/riforma-pensioni
https://www.fiscoetasse.com/approfondimenti/14178-riforma-pensioni-2024-giorgetti-frena.html
dostęp 02.09.2023
*2 Wiek emerytalny będzie stopniowo podnoszony.
*3 Firma znajduje się w wykazie Ministerstwa właściwego ds. przedsiębiorstw (Ministero delle Imprese e del Made in Italy)