Jesienią o jesieni życia. Rozmowa z dr J. Plak-Warecką, autorką książki o blaskach i cieniach starości *1
Rozmawiamy z dr Joanną Plak-Warecką, autorką książki o seniorach, o ich potrzebach, marzeniach, problemach, pasjach, temperamencie… Przez ponad rok pracowała Pani nad książką w formie wywiadu-rzeki poświęconej seniorom.
Ponieważ to rosnąca grupa demograficzna, to tematyka jest jak najbardziej na czasie. Jakie problemy poruszyła Pani w swojej publikacji? Tematyka publikacji jest zróżnicowana, ponieważ zależało mi na kompleksowym ujęciu tematu. Poruszyłam wiele wątków, tak by mogła być ona przydatna dla jak najszerszej grupy odbiorców. Wśród omawianych zagadnień znalazły się takie, jak: senior na współczesnym rynku pracy, wpływ zatrudnienia w szarej strefie na nabycie prawa do emerytury i jej wysokość, ubezpieczenia emerytalne i okołoemerytalne dla seniorów, kondycja zdrowotna seniorów i ubezpieczenia zdrowotne dla nich, miłość i życie seksualne seniorów, związki z dużą różnicą wieku, srebrna gospodarka i senior jako konsument, seniorzy i nowe technologie, seniorzy wobec wyzwań współczesnego świata, astroholizm w kontekście dojrzałego wieku, branża beauty dla seniorów, zaburzenia odżywiania w podeszłym wieku; seniorzy z pasją, którzy mogą inspirować innych; seniorzy w ujęciu międzynarodowym – na przykładzie Włoch, sytuacje kryzysowe w dojrzałym wieku ze szczególnym uwzględnieniem uzależnień; bilans życia i smuga cienia; wiedza, doświadczenie i mądrość dojrzałego wieku; starość w cytatach i przysłowiach.
Który z tematów wydaje się Pani najbardziej istotny?
Przygotowując książkę do recenzji, dokonałam wnikliwej analizy i selekcji tekstów stanowiących podstawę do jej napisania. Tym samym wszystkie omawiane tematy są istotne. Jednakże najbliższe są mi zagadnienia związane z systemem emerytalnym oraz wątki międzynarodowe omówione na przykładzie Włoch. Z pewnością dlatego, że pokrywają się one z moimi zainteresowaniami naukowo-badawczymi.
Nie bała się Pani poruszyć tematów tak trudnych jak umieranie, opieka geriatryczna w tej ostatniej fazie…
Uważam, że są to tematy bardzo istotne, jednocześnie na tyle trudne i bolesne, że poświęca się im zbyt mało uwagi w przestrzeni publicznej. W obecnych, trudnych czasach, ludzie wolą słuchać o tym co jest przyjemne, radosne. Z pewnością końcowy etap życia człowieka nie należy do takich tematów. Starałam się, by omawiając te zagadnienia, uwzględnić również wątki bardziej optymistyczne, dające nadzieję, że schyłek życia nie musi kojarzyć się wyłącznie negatywnie.
Ale zanim pomrzemy, to chce się żyć! Chce się tańczyć, szaleć, randkować, pić wino i uprawiać seks – bo i tych tematów nie pomija Pani milczeniem. Jak wygląda życie towarzyskie i uczuciowe współczesnych seniorów?
Z ogromnym zadowoleniem muszę stwierdzić, że coraz lepiej. Seniorzy chętniej otwierają się na nowe znajomości, a randkowanie i życie seksualne w dojrzałym wieku przestało być tematem tabu. Osoby w wieku 50+ aktywnie poszukują towarzyszy na jesień życia, nie tylko w sanatoriach, ale również w programach telewizyjnych, takich jak: „Rolnik szuka żony” czy „Sanatorium miłości”. Powstają portale randkowe dedykowane seniorom, jak: randkidojrzałych, razem50plus; poradniki książkowe: „Zdrowie i seks seniorów” (P. Błajet), czy „Seks po 40-tce. Odkryj na nowo swoje silne strony” (S.H. Rosenthal), a nawet internetowe sklepy erotyczne dla seniorów jak „Sunset Satisfaction” (założony przez Suzanne Noble). Tematyka życia romantyczno-erotycznego osób dojrzałych pojawia się także w filmach, np. „Powodzenia Leo Grande”, „Pozycja obowiązkowa” oraz w literaturze. Medycyna również wychodzi naprzeciw potrzebom seniorów, cierpiących na mniejsze lub większe problemy zdrowotne, wpływające na możliwość prowadzenia udanego życia erotycznego, oferując im Viagrę, środki pobudzające libido kobiet, aparaty próżniowe wspomagające erekcję, a nawet protezy penisa.
Porusza Pani także wątki międzynarodowe zwłaszcza włoskie. Czy temperament Włochów jest równie silny w starszym wieku jak w młodości?
Miałam okazję prowadzić rozmowy z seniorami włoskimi przy okazji prowadzenia badań w jednym z regionów Włoch. Temperament seniorów jest silny bez względu na wiek. Oczywiście w ujęciu ogólnym, bo wiadomo, że pewne zróżnicowanie istnieje. Włosi kochają życie, w każdym jego wymiarze. Oni nie kończą aktywności na emeryturze. Co więcej, są bardzo tolerancyjni wobec związków atypowych, tj. z dużą różnicą wieków między partnerami czy mieszanych kulturowo. Być może niektórych może to zszokować, ale seniorzy włoscy nie mają problemów z korzystaniem z usług pań do towarzystwa, jako antidotum na samotność.
A czy polscy seniorzy tak bardzo różnią się od swoich zagranicznych rówieśników, czy też wcale?
Polscy seniorzy różnią się od zagranicznych rówieśników. Różnice są zauważalne m.in. w zakresie stanu zdrowia. Kondycja zdrowotna Polaków jest zła, cierpią na choroby, które zostały wyeliminowane w innych krajach, a co więcej, mają utrudniony dostęp do opieki medycznej. Liczba geriatrów w Polsce jest zatrważająco niska, a ponad blisko 60% z nich jest w wieku 50+. Polscy seniorzy są biedniejsi od rówieśników z wielu państw UE, co przejawia się nie tylko w mniejszej wysokości świadczeń emerytalnych, ale również przekłada się na ograniczoną możliwość zakupienia podstawowych dóbr i usług dostępnych na rynku. Wielu seniorów jest zadłużonych, niekoniecznie z własnej winy. Tym samym wielu z nich popada w ubóstwo. Ponadto duży odsetek polskich seniorów cierpi na zaburzenia lękowe, depresję i ogólnie ocenia swój stan zdrowia oraz dobrostan psychiczny jako zły lub bardzo zły. Polscy seniorzy są również mniej skłonni do eksperymentowania, np. z modą i nie prowadzą tak intensywnego życia towarzyskiego jak ich rówieśnicy, chociażby z Włoch.
Co sprawiło Pani największą trudność przy pisaniu książki?
Książka stanowi zapis rozmów, które były prowadzone ze mną przez blisko 12 miesięcy (od kwietnia 2022 do kwietnia 2023). Każdy z przeprowadzonych wywiadów był zamieszczany na stronach internetowych: https://spoleczenstwo.com.pl/ oraz https://wydawnictwo-silvarerum.eu/ Największe wyzwanie stanowiła selekcja tekstów na potrzeby niniejszej publikacji oraz ich przeredagowanie w taki sposób, by wydobyć z nich najistotniejsze treści i uniknąć powtarzania wątków.
Do kogo w szczególności adresowana jest Pani książka?
Adresatem książki jest każda osoba zainteresowana tematyką senioralną. Publikacja porządkuje wiedzę o późnym wieku człowieka, porusza różnorodne zagadnienia w tym obszarze tematycznym, jest napisana przystępnym językiem, zawiera wskazówki i rekomendacje; więc może stanowić kompendium wiedzy zarówno dla uczestników zajęć prowadzonych na Uniwersytetach Trzeciego Wieku, jak i dla osób widzących jedynie ciemne strony starości, by dzięki lekturze książki mogli odkryć również jej jasne obszary.
Czy chciałaby Pani komuś szczególnie podziękować za wsparcie przy pisaniu książki?
Jest kilka osób, którym chciałabym podziękować za ich zaangażowanie na poszczególnych etapach powstawania książki. Mojemu Mentorowi – prof. dr hab. Julianowi Auleytnerowi za recenzję, wartościowe rozmowy i cenne wskazówki; dr Paulinie M. Wiśniewskiej za inspirujące pytania, które skłoniły mnie do pogłębienia tematyki i znalezienia odpowiedzi na pytania o wielowymiarowość starości, w tym o jej potencjał na bycie „atrakcyjną”, jak również za profesjonalizm zawodowy; dr S. Surendrze za korektę i motywujące opinie na temat publikowanych przeze mnie wywiadów, stanowiących podstawę do napisania książki; Rodzicom za cenne uwagi i sugestie z perspektywy potencjalnych odbiorców książki- seniorów; Mężowi – za cierpliwość i wyrozumiałość, co było bardzo istotne w procesie tworzenia książki.
I kiedy możemy się spodziewać wydania książki?
Proces zmierzający do wydania książki jest już bardzo zaawansowany. Książka zyskała pozytywne opinie Recenzentów; posiada okładkę oraz nadany numer ISBN, zarówno dla wersji drukowanej, jak i cyfrowej. Obecnie publikacja została przekazana do korekty. Jeśli dalsze prace będą przebiegały w takim tempie, jak do tej pory, jest duża szansa na wydanie książki późną jesienią.
Dziękuję za rozmowę, kolejną w ramach tematyki senioralnej.
Pytania zadawała /w wywiadzie oraz w przygotowywanej publikacji/ – Paulina M. Wiśniewska
Joanna Plak-Warecka, dr nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, specjalność – polityka społeczna. Absolwentka Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego, studiów podyplomowych z zakresu Geriatrii i Opieki Długoterminowej w Medycznym Centrum Kształcenia Podyplomowego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz studiów podyplomowych z zakresu Public Relations w Badaniach Naukowych w Wyższej Szkole Ekonomii i Innowacji w Lublinie. Specjalizuje się w polityce senioralnej (w ujęciu międzynarodowym) oraz w ubezpieczeniach społecznych. Autorka trzech monografii, ponad 100 artykułów o tematyce społeczno-ekonomicznej, redaktor naukowy dwóch opracowań zbiorowych. Posiada doświadczenie w pracy na rzecz: instytucji badawczych, instytucji szkolnictwa wyższego, instytucji rynku pracy, organizacji pozarządowych.