Co czwarta osoba po pięćdziesiątym roku życia jest zagrożona chorobami jelita grubego. Schorzenia jelit należy zaliczyć do chorób cywilizacyjnych związanych m.in. z trybem życia. Czasy, w których żyjemy wymagają od nas określonych postaw - świadomości zagrożenia i rozsądnej profilaktyki!
Najpoważniejszymi schorzeniami jelita grubego są nowotwory okrężnicy i odbytu. Rak jelita grubego stał się już chorobą o wymiarze społecznym. Wiadomo, że zachorowania związane są z niewłaściwą dietą, z niską aktywnością ruchową, a także z uwarunkowaniami genetycznymi.
O rozsądnym podejściu do zagrożenia jakim są choroby jelita grubego opowiada lek. med. Wojciech Tokarski zajmujący się na co dzień chorobami odbytu i odbytnicy w Centrum Medycyny Scanmed Multimedis w Krakowie.
Schorzenia jelit, w tym jelita grubego to nie tylko nowotwory, ale także choroby zapalne i autoimmunologiczne, oraz zaburzenia czynnościowe, określane są jako choroby cywilizacyjne.
dr Wojciech Tokarski: Choroby jelit w tym jelita grubego, za wyjątkiem chorób wrodzonych są chorobami, które nabywamy podczas życia. Źle się odżywiamy jedząc w pośpiechu, nie przywiązując znaczenia do jakości i wartości odżywczych pokarmu, ani też odpowiedniego zróżnicowania - tzw. byle co, by nie być głodnym. Do tego żywność jest pełna konserwantów oraz barwników. Nadużywanie alkoholu i palenie tytoniu jest obecnie również oceniane jako zwiększanie ryzyka zachorowań. Tryb życia prowadzimy raczej leniwy, siedzący - praca za biurkiem, praca związana z prowadzeniem samochodu, a po pracy najchętniej znów siedzimy - przed komputerem lub telewizorem. Należy zwrócić także uwagę na fakt, że średnia życia człowieka się znacznie wydłużyła - kiedyś ludzie nie dożywali wieku, w którym objawiają się niektóre choroby, dotyczy to m.in. i schorzeń jelit. Pojawiło się i wiele chorób na tle uczuleniowym. Część chorób wiąże się bezpośrednio ze stresem dnia codziennego. Do tego dochodzą uwarunkowania genetyczne, rozpoznane już częściowo przez medycynę.
Dla kogo profilaktyczne badania powinny być szczególnie ważne?
dr Wojciech Tokarski: Problemy chorobowe dotyczące odbytu i odbytnicy mogą pojawiać się w każdym wieku, jeżeli jednak chodzi o najgroźniejsze czyli nowotworowe to najczęściej chorują mężczyźni po 50-tym roku życia i coraz częściej też kobiety. I znów powrócę do tematów związanych z odżywianiem - spożywanie dużej ilości potraw mięsnych, mało warzyw. Tradycyjne żywienie polskie niestety jest złe. Tłuste, ubogo resztkowe, wysokokaloryczne, zawierające wiele substancji szkodliwych jak np. węglowodory powstające w procesie wędzenia i ostatnio grillowania. Mało ruchu, spędzanie dużej ilości czasu w pozycji siedzącej, palenie papierosów zwiększa ryzyko zachorowania w tej grupie wiekowej. W związku z tym zaleca się wykonywanie badań profilaktycznych panom po 50-tym roku życia, a również w związku ze zwiększeniem zapadalności na nowotwory - i paniom. Patrząc na odsetek zachorowań w tej grupie, to naprawdę badania profilaktyczne są nieocenione. Badania należy zacząć od wizyty u proktologa, który wskaże dalszy kierunek diagnostyki. Zwykłe badanie proktologiczne połączone z rektoskopią pozwala na wykrycie ok. 70 procent schorzeń jelita grubego typu nowotworowego, gdyż większość z nich umiejscawia się w dolnym odcinku jelita grubego. Proszę zwrócić też uwagę na to, że takie badanie nie wymaga skomplikowanej aparatury i przygotowanie do niego jest zbyt uciążliwe. Kolonoskopię jako badanie całego jelita grubego wykonuje się ze wskazań lekarskich w przypadku podejrzeń wynikających z objawów lub/i wywiadu. Badanie profilaktyczne kolonoskopowe jest jak najbardziej wskazane w wymienionej grupie wiekowej. Od oceny endoskopisty zależy zalecenie badania kontrolnego. Niekiedy zalecanego za 10 lat - pod warunkiem, że lekarz orzeknie, iż wszystko jest w porządku. Nie jest to zatem często!
Nie jest to jednak badanie przyjemne i raczej krępujące...
dr Wojciech Tokarski: Oczywiście z tym się zgadzam. Lecz proszę zwrócić uwagę na kilka aspektów tego typu badań. Po pierwsze lekarze podchodzą do pacjenta, jak do kolejnej osoby, która przychodzi do badania - rutyna wkrada się wszędzie Niemniej badanie per rectum i rektoskopia jest dla lekarza badaniem pozwalającym zdiagnozować nawet w bardzo wczesnym stadium wiele niebezpiecznych chorób. Pozwala na ocenę odbytu, kanału odbytu i odbytnicy, a także narządów sąsiadujących z odbytnicą. Badanie to pozwala zwykle sprawdzić około 20 - 30 cm jelita grubego. W przypadku kiedy lekarz wykryje niepokojące zmiany zaleca się wykonanie kolonoskopii, dzięki której widzimy całe jelito. Ze zrozumiałych względów można odczuwać pewien opór i lęk przed badaniem, ale badanie jest prawie bezbolesne i trwa tylko kilka minut. Inną kwestią jest i to, że lekarz musi podejść do pacjenta profesjonalnie i niejako rozszyfrować odczucia pacjenta. Ludzie bardzo różnie reagują, często się boją, zawsze wstydzą, ale rozmowa i przedstawienie pacjentowi przebiegu badania oraz pokazanie mu ile korzyści płynie z tego badania są katalizatorami mieszanki wstydu, strachu i obaw.
Jakie są objawy chorób jelita grubego?
dr Wojciech Tokarski: Jeśli chodzi o zmiany nowotworowe to w początkowej fazie rozwoju choroby, faza ta może trwać nawet kilka lat, nie ma praktycznie żadnych objawów - stąd apel o badania profilaktyczne. Inne schorzenia związane z jelitem grubym, odbytem i odbytnicą mogą się objawiać np. krwawieniem. Choroby związane ze szczelinami odbytu, z krwiakami oraz hemoroidami bardzo często powodują występowanie krwi w kale. Nie są one związane z nowotworami, ale wymagają pilnej weryfikacji lekarskiej. Innymi objawami wskazującymi, że coś się dzieje są bóle brzucha, zaparcie stolca lub biegunka, zmiana charakteru wypróżnień i kształtu stolca. Istnieje także grupa schorzeń tzw „ostrych" stanowiących zagrożenie życia, wymagających natychmiastowej interwencji chirurgicznej a przynajmniej hospitalizacji. Najczęstsze w tych przypadkach to ostre krwawienie z uchyłków jelita grubego, przedziurawienie i ostre zapalenie.
Jak szybko rozwija się rak jelita grubego? Które zmiany w jelitach oznaczają nowotwór?
dr Wojciech Tokarski: Postęp choroby to indywidualna kwestia. Przyjmuje się, że od momentu mutacji komórki do rozrostu widocznego guza upływa kilka lat. I faktycznie może to trwać kilka lat - nawet 10 czy 20, ale i zdarza się, że choroba zwłaszcza jeśli dotyka ona ludzi młodych rozwija się szybko.
Jak wygląda profilaktyka raka jelita grubego w Polsce?
dr Wojciech Tokarski: Stan profilaktyki w mojej ocenie z roku na rok nieco się poprawia. Głównie za sprawą świadomości zwiększającej się liczby zachorowań oraz faktu, że coraz częściej media poruszają ten temat. Pojawia się wiele publikacji na ten temat. Świadomość choroby już jest w naszym społeczeństwie. Nie jest to jednak stan idealny. Nie należę do lekarzy pragnących wzbudzać kancerofobię u pacjentów. Myślę, że liczy się najbardziej uświadomienie, że ciało nasze na przestrzeni lat zużywa się jak każda materia i wymaga przeglądów oraz konserwacji. Lepiej „zepsuty" element wykryć przed chwilą, w której będzie za późno. Panowie i panie po przekroczeniu 50-tego roku życia powinni sami czuć potrzebę sprawdzenia stanu zdrowia w tym zakresie. Prawda jest banalna - wczesne wykrycie i leczenie choroby nowotworowej prowadzi do pełnego wyleczenia. Wizyta u lekarza, konsultacja może wiele powiedzieć na temat zdrowia. Rektoskopia, badanie proktologiczne oraz kolonoskopia to jedyna słuszna droga w tym delikatnym aspekcie do dalszego życia, które nie kończy się przecież po 50-tce!