Trzy lata pracy nad regulacją rynku hipoteki odwróconej w Polsce mogą pójść na marne. Ustawa o rencie dożywotniej utknęła w Ministerstwie Gospodarki. Pomimo uchwalenia w grudniu bliźniaczej ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym ten produkt dostępny jest, póki co, tylko na papierze. Istniejący i funkcjonujący rynek niestety ciągle pozostaje nieuregulowany.
Seniorzy, którzy od kilku lat czekali na odpowiednie regulacje, doczekali się „martwej ustawy”, która - na razie - nie ma zastosowania na polskim rynku. W rozmowie z Januszem Weissem, redaktorem Radiowej Jedynki, Przemysław Barbrich ze Związku Banków Polskich przyznał, że banki są na etapie analiz, które pomogą im oszacować nie tylko ryzyko, ale również grupę potencjalnych odbiorców. A tych, jak zaznacza Barbrich, nie będzie więcej niż 400 tys. Czy to wystarczająca liczba, by produkt pojawił się w bankach?
Rynek jest znacznie większy
Coraz częściej mówi się, że w USA z hipoteki odwróconej korzysta zaledwie 0,15 proc. populacji seniorów. - To wierutna bzdura – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM, który hipotekę odwróconą w modelu kredytowym oferuje od 7 lat. - Wg danych NRMLA czy Reverse Market Insight Inc już w 2010 penetracja, czyli udział seniorów korzystających z HECM (czyli Home Equity Conversion Mortgage, jednej z odmian hipoteki odwróconej dostępnej w USA) w populacji uprawnionych do skorzystania przekroczyła 2 proc. Oznacza to, że w USA ok. 900 tys. osób korzysta z tego produktu. W niektórych stanach ten udział przekracza 8 proc., a w niektórych miastach, szczególnie na Florydzie, nawet 16 proc. W Wielkiej Brytanii natomiast rocznie podpisuje się ok. 20-30 tys. nowych umów. Od 1991 roku do 2010 roku w UK zawarto ponad 270 tys. umów hipoteki odwróconej w modelu sprzedażowym i kredytowym, co stanowi 2,8 proc. populacji seniorów – dodaje Majkowski. Jak wygląda rynek w Polsce? Z danych KPF wynika, że nie jest duży, ale wciąż rośnie. W 2014 roku liczba umów podpisanych przez czołowe fundusze hipoteczne zrzeszone w KPF dobijała do 500. Warto jednak pamiętać, że KPF oszacował renty dożywotnie, które dotychczas działały w oparciu o przepisy Kodeksu Cywilnego. – Potencjał jest duży, zwłaszcza gdy spojrzymy na wysokość polskich świadczeń emerytalnych – podkreśla Robert Majkowski.
Kiedy będzie gotowy produkt?
Rynek został uregulowany połowicznie, ale sama ustawa nie przyniosła spodziewanych efektów. Agencja Informacyjna Polskapresse przeprowadziła sondaż, z którego wynika że ani bankom, ani klientom nie opłaca się korzystać z nowych przepisów. – PKO Bank Polski nie ma w ofercie odwróconego kredytu hipotecznego i w krótkim okresie nie planuje jego wdrożenia. Bank weryfikuje potencjał przedsięwzięcia oraz analizuje ryzyka związane z jego wprowadzeniem – powiedziała Iwona Radomska, Ekspert PKO BP na łamach Dziennika Zachodniego. – Nasze analizy wykazały, że w porównaniu z kosztami korzyści mogłyby okazać się niesatysfakcjonujące - wtóruje jej Szymon Szczypiński z BPH. Podobne obiekcje ma Robert Majkowski z Funduszu Hipotecznego DOM. - Możliwe, że sama usługa, z punktu widzenia banku, nie będzie pozwalała na dużą ekspansję rynku, brakuje też narzędzi oraz wiedzy dotyczącej skomplikowanej i odmiennej obsługi seniorów, którzy są bardzo wymagającym konsumentem – mówi. W jego opinii produkt w ofercie banków może pojawić się najwcześniej za 2-3 lata.
Co z rentą dożywotnią?
Problemy rynku mogłaby rozwiązać regulacja dotycząca renty dożywotniej, która wciąż jest dyskutowana w resortach. Najwięcej uwag do projektu ustawy ma KNF, który wolałby, by produkt oferowały jedynie zakłady ubezpieczenie, które podobnie jak banki nie są nim zainteresowane. Tymczasem jak na razie jedynie wyspecjalizowane fundusze hipoteczne od kilku lat zdobywają klientów i postulują o objęcie ich rynku nadzorem. – Nieprzerwanie od 2009 roku spotykaliśmy się, dzieliliśmy naszą wiedzą i doświadczeniami z urzędnikami z przeróżnych ministerstw i urzędów, sami zgłosiliśmy się do UOKiK i chcieliśmy rozmawiać o kształcie umów, konieczności wprowadzenia nadzoru. Pisaliśmy do posłów i senatorów wskazując jak ważne jest stworzenie warunków, które wyeliminują ryzyko dla klientów i instytucji finansowych. W efekcie tych działań, w 2010 roku Ministerstwo Finansów zaprosiło nas do udziału w pracach nad ustawą o odwróconym kredycie hipotecznym, a Ministerstwo Gospodarki uwzględniało nasze uwagi w pracach nad ustawą o dożywotnim świadczeniu pieniężnym – relacjonuje Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.
Pytanie zatem, czy rząd zdąży jeszcze za tej kadencji uchwalić ustawę? Resort Gospodarki donosi, że Rząd zajmie się nią jeszcze w pierwszym kwartale tego roku. Na chwilę obecną trwają rozmowy MG, MF i KNF o szczegółach sprawowania nadzoru.