Osoby starsze i sieci relacji podczas pandemii na przykładzie włoskiej Lombardii

dr Joanna Plak

W Lombardii, w której wskaźnik zachorowań na koronawirusa był jednym z najwyższych we Włoszech, władze zaczęły wprowadzać lockdown (zakaz opuszczania domów bez uzasadnionej przyczyny) już pod koniec lutego 2020 r. Wprowadzane obostrzenia okazały się bardzo dotkliwe, nie tylko dla towarzyskich Włochów w sile wieku, ale również dla seniorów.

Włoscy badacze G.Cerati, E.Sala i D.Zaccaria przeprowadzili badanie pilotażowe, którego celem było zbadanie roli sieci wsparcia, jaką zostali objęci seniorzy w czasie lockdownu, w szczególności w zakresie wpływu uzyskanego wsparcia na dobrostan psychiczny seniorów oraz adekwatności w zaspokajaniu ich potrzeb.

Badanie zostało przeprowadzone na próbie 68 seniorów zamieszkałych w Lombardii, z czego 32% mieszkało w Mediolanie, 15% w Bergamo, 16% w prowincjach- Monza i Brianza. 48% ankietowanych stanowili mężczyźni, a 52% kobiety. Najmłodszy uczestnik badania miał 65 lat, najstarszy- 92 lata, co daje średni wiek ankietowanych na poziomie 75 lat. 53% ankietowanych legitymowało się co najwyżej wykształceniem gimnazjalnym. 59% pozostawało w związku małżeńskim, 34% stanowili wdowcy, 7% stanowiły osoby wolne i rozwiedzione. Dobór próby do badania miał charakter nielosowy. Badanie zostało przeprowadzone 1 maja 2020 r.

Wyniki badania, przeprowadzonego przez G.Cerati,E.Sala, D.Zaccaria, zostały zaprezentowane poniżej:

1). W czasie pandemii, seniorzy mogli liczyć na pomoc ze strony innych osób, w tym członków rodzin, jednocześnie sami świadczyli usługi na ich rzecz. Rodzaj uzyskanej i udzielonej pomocy przedstawia się następująco:

• Opieka nad wnukami – 5,6% seniorów udzielało wsparcia w takiej postaci swoim rodzinom.
• Pomoc finansowa w ramach rodziny - 11,8% seniorów wspierało finansowo swoich krewnych w szczególności tych którzy utracili pracę na skutek pandemii; 75% badanych otrzymywało wsparcie finansowe od krewnych.
• Pomoc finansowa poza rodziną – 16,2% badanych udzieliło wsparcia finansowego swoim znajomym; a 28,4% było beneficjentami takiego wsparcia.
• Zakup/zwrot leków w ramach rodziny – 19,1% badanych udzieliło takiego wsparcia członkom rodzin, 61,5% uzyskało wsparcie w tych działaniach ze strony członków rodziny.
• Zakup/zwrot leków poza rodziną – 8.8% badanych udzieliło takiego wsparcia swoim znajomym, a 11,8% było beneficjentami takiego wsparcia.
• Wsparcie w postaci rozmowy telefonicznej w ramach rodziny – 70,6% seniorów udzielało takiego wsparcia swoim krewnym; 85,3% mogło liczyć na przedmiotowe wsparcie ze strony członków swoich rodzin.
• Wsparcie w postaci rozmowy telefonicznej poza rodziną – 67,2% badanych wspierało swoich znajomych w drodze rozmowy telefonicznej, a 79,7% było beneficjentami takiego wsparcia.
• Wsparcie w postaci towarzyszenia krewnym/znajomym w trakcie wizyty lekarskiej- 14,7% badanych udzieliło takiego wsparcia, 20,9% było beneficjentami przedmiotowego wsparcia udzielonego przez krewnych a 1,5%- udzielonego przez znajomych.

2). Seniorzy pozostający w domach chętnie korzystali z mediów społecznościowych, by kontaktować się z członkami swoich rodzin i znajomymi. Z odpowiedzi udzielonych przez ankietowanych wynika, że odsetek seniorów korzystających z mediów społecznościowych wzrósł w dobie pandemii.

Największy przyrost użytkowników zanotował komunikator Skype- umożliwiający użytkownikom widzenie się w czasie rozmowy. Przed pandemią korzystało z niego 41,8% badanych, w trakcie lockdownu – 69,1%. Z bezpłatnego komunikatora WhatsApp – odpowiednio: 67,2% i 70,6%. Nieznacznie wzrosła również grupa użytkowników Facebooka wśród respondentów - z 25,4% przed pandemią do 27,9% w trakcie lockdownu.

       3). Możliwość korzystania z mediów społecznościowych w celu kontaktów z bliskimi wpłynęła na stosunkowo niski odsetek seniorów, którzy czuli się samotni w czasie przymusowego pobytu w domach. Jedynie 12% badanych zadeklarowało, że odczuwało samotność w czasie lockdownu, 44% odczuwało ją czasami, tyle samo badanych nie odczuwało samotności w ogóle.

Rekomendacje

Ankieta została przeprowadzona na niewielkiej grupie uczestników, co oznacza że trudno w oparciu o uzyskane wyniki, formułować rekomendacje dla władz Lombardii. Niemniej zauważalne są pewne trendy, które powinny być poddane dalszym badaniom.

Mimo lockdownu ankietowani udzielali wsparcia swoim krewnym i znajomym i sami z niego korzystali, co oznacza że w dobie pandemii istotne jest zbudowanie lokalnej sieci wsparcia, w ramach której mogą być świadczone pewne usługi na rzecz najbardziej potrzebujących, bez konieczności angażowania państwa.

Nowoczesne technologie komunikacyjne odgrywają znaczącą rolę w walce z samotnością i izolacją społeczną. Jednocześnie nie wszyscy seniorzy mają do nich dostęp, nie wszyscy potrafią z nich skorzystać. Zasadne jest zatem upowszechnienie dostępu do Internetu wśród seniorów i zapewnienie im przeszkolenia z obsługi najpopularniejszych komunikatorów internetowych, tak by mogli kontaktować się z rodziną i znajomymi zawsze wtedy, gdy mają taką potrzebę.