Jak skutecznie komunikować się z seniorem?

dr Joanna Plak

Komunikacja z osobą w podeszłym wieku jest często utrudniona. Składa się na to wiele czynników, zarówno po stronie seniora- przewlekłe choroby, depresja, kłopoty ze słuchem, kłopoty z mową np. na skutek wylewów/udarów, kłopoty z pamięcią, kłopoty z jasnym formułowaniem swoich myśli, kłopoty z mimiką i mową ciała (np. drżenie rąk w chorobie Parkinsona); jak i po stronie rozmówcy – brak cierpliwości, szybkie mówienie, używanie skrótów myślowych, brak zaangażowania w relację.

W jaki zatem sposób powinna przebiegać komunikacja z seniorem, by byłą ona efektywna dla obu stron?

Rozmowa powinna się toczyć w odpowiednim miejscu, zapewniającym komfort i zapobiegającym rozproszeniu uwagi rozmówców. W trakcie rozmowy należy wyłączyć urządzenia generujące hałas, takie jak radio, czy telewizor.

Należy zadbać o to, by komunikaty kierowane do seniorów były wypowiadane w sposób spokojny, bez krzyku (w obawie czy senior usłyszy). Należy zadbać by komunikaty były niezbyt rozbudowane i formułowane w przejrzysty sposób (bez używania skomplikowanych słów).

Nie należy dopowiadać zdań za seniorów, zgadywać co mieli na myśli. Trzeba pozwolić rozmówcy na dokończenie zdania i nie przerywać jego wypowiedzi, nawet jeśli widoczne jest że senior usiłuje sobie przypomnieć co chce powiedzieć.

W rozmowie z seniorem istotna jest nie tylko umiejętność zadawania pytań, ale również słuchania odpowiedzi. O ile zadawanie pytań nie rodzi większych problemów, o tyle uważne słuchanie – już tak. Seniorzy często mówią dużo, chcą się wyżalić, nie zawsze odpowiadają wprost na pytanie, omawiając przy okazji wiele wątków pobocznych. Rozmówca powinien wysłuchać starszej osoby, dbając jednocześnie by w trakcie wypowiedzi padła odpowiedź na zadane pytanie.

W rozmowie z seniorem ważne jest dostrojenie, czyli dopasowanie formy wypowiedzi do sposobu funkcjonowania pacjentów. Inaczej będzie przebiegała rozmowa z osobą, która cierpi „jedynie” na dolegliwości fizyczne, a inaczej z pacjentem z depresją lub z problemami z pamięcią.

Podobnie jak w przypadku innych grup wiekowych, jedną z zasad efektywnej komunikacji z osobą straszą jest mówienie językiem korzyści. I tak senior, który nie bierze leków, bo uważa że mają dużo skutków ubocznych, powinien się dowiedzieć co zyska jeśli zacznie je (ponownie) brać, a nie jakie będą konsekwencje zaniechania leczenia.

Senior powinien być traktowany w rozmowie jak partner. Nie należy używać zdrobnień, mówić do seniora w liczbie mnogiej „jak się dzisiaj czujemy”, zmiękczać tonu podobnie jak w przypadku dzieci; zadawać pytań sugerujących- z odpowiedzią na końcu; poniżać seniora i umniejszać jego wartość np. poprzez sformułowanie- i znowu to zrobiłeś, w sytuacji gdy senior zsikał się w łóżku, mając problem z trzymaniem zwieraczy.

Ważne jest również umiejętne zamykanie rozmowy, poprzez podsumowanie ustaleń i upewnienie się czy senior prawidłowo zrozumiał intencje swojego rozmówcy.

Należy podkreślić, że umiejętne komunikowanie z seniorem jest podstawą zapewnienia mu dobrego i zdrowego funkcjonowania w społeczeństwie. Ma nie tylko funkcję informacyjną - np. w zakresie stanu zdrowia, ale także terapeutyczną (jako sposób na zabicie samotności poprzez kontakt z drugim człowiekiem i możliwość bycia wysłuchanym).