dr Joanna Plak
W drugiej części artykułu zostaną omówione złożone narzędzia umożliwiające ocenę sprawności funkcjonalnej seniora, do których zaliczamy: pielęgniarską skalę obserwacji pacjentów geriatrycznych oraz test sprawności funkcjonalnej osób starszych.
Pielęgniarska Skala Obserwacji Pacjentów Geriatrycznych jest rozbudowanym narzędziem służącym do badania funkcjonowania seniorów w takich obszarach, jak: pamięć, aktywności codziennego życia, nastroje i emocje, zachowania socjalne, zachowania asocjalne.
Opiekun seniora weryfikuje jego sprawność funkcjonalną w wykonywaniu 30 czynności, sformułowanych następująco: może bez pomocy ogolić się, umalować lub uczesać; ogląda w telewizji lub słucha w radio określonych audycji; mówi że jest smutny; jest niespokojny nocą; bierze udział w aktywnościach dziejących się w najbliższym otoczeniu; stara się zachować porządek w swoim pokoju; kontroluje oddawanie stolca; poprawnie kontynuuje przerwaną rozmowę; potrafi zrobić drobne zakupy; mówi, że czuje się bezwartościowo; ma hobby; powtarza w czasie rozmowy to samo zagadnienie; sprawia wrażenie smutnego; sprawia wrażenie osoby dbającej o porządek; potrafi sobie przypomnieć imiona/nazwiska bliskich przyjaciół; pomaga innym w miarę możliwości fizycznych; wychodzi z domu w nieodpowiednim lub niekompletnym stroju; orientuje się w otoczeniu, w którym przebywa stale; na pytania reaguje nerwowością; nawiązuje kontakt z osobami z najbliższego otoczenia; pamięta gdzie znajdują się rzeczy należące do niego; jest agresywny; kontroluje oddawanie moczu; wydaje się być w dobrym nastroju; utrzymuje kontakty z rodziną i znajomymi; myli osoby; cieszy się z wydarzeń takich jak uroczystości; sprawia pozytywne wrażenie w kontaktach z rodziną i przyjaciółmi; nie stosuje się do zaleceń i reguł.
Senior może uzyskać od 1 do 5 punktów za każde pytanie; przy czym 1 oznacza zawsze, 2- najczęściej, 3-często, 4- czasami, 5- nigdy. Maksymalnie można uzyskać 150 punktów, minimalnie – 30. Im mniej punktów, tym lepszy stan zdrowia seniora.
Test Sprawności Funkcjonalnej Osób Starszych służy do oceny fizjologicznych aspektów, niezbędnych do utrzymania niezależności i swobodnego funkcjonowania seniora. W trakcie testu ocenie podlegają takie czynności jak: wstawanie z krzesła (z siedzenia do wyprostu) w ciągu 30 sekund, uginanie ramion (w siedzeniu na krześle z ciężarkiem o wadze 2,27 kg dla kobiet i 3,63 kg dla mężczyzn), dwuminutowy marsz w miejscu (z podnoszeniem kolan, z możliwością podparcia się na krześle), sześciominutowy marsz (po torze prostokąta), siedzenie na krześle i sięganie (z jedną nogą ugiętą i postawioną na podłodze oraz drugą wyciągniętą prosto również ułożoną na podłodze, należy wykonać skłon do prostej nogi), drapanie się po plecach (aż do zetknięcia obu dłoni), wstawanie i chodzenie (marsz do pachołka oddalonego o blisko 244 cm, z obejściem go i powrotem do siedzenia na krześle). Przed wykonaniem testu zaleca się przeprowadzenie rozgrzewki.
Zakresy wartości dla poszczególnych czynności wykonywanych w ramach testu sprawności funkcjonalnej osób starszych przedstawia poniższa tabela.
Opracowano na podstawie: „Opieka nad osobami starszymi. Przewodnik dla zespołu terapeutycznego”, red. M. Cybulski, E. Krajewska-Kułak, Wyd. PZWL, Warszawa 2016, s.42